ΟΜΙΛΙΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Παναγιότατε Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κύριε Άνθιμε και προσφιλέστατε αδερφέ
Εξοχότατοι κύριοι
Υπουργέ Βορείου Ελλάδος
Νομάρχα Θεσσαλονίκης
Δήμαρχε Θεσσαλονίκης
Εκπρόσωποι του Ελληνικού Κοινοβουλίου, της Υπουργού Εξωτερικών
Κύριε Πρόεδρε της Πανελληνίου Ενώσεως Εβραϊκών Κοινοτήτων Ελλάδος κ. Κωνσταντίνη.
Κύριε Πρόεδρε της Εβραϊκής Κοινότητος Θεσσαλονίκης κύριε Σαλτιέλ
Εκλεκτοί φίλοι
Κύριοι Πρέσβεις
Mr. Ambassador of Israel
Mr. Ambassador of Germany
Πρόξενοι
Και επιτρέψετε μου να προσθέσω στις προσφωνήσεις και τους συμμαθητάς μου του πειραματικού σχολείου που είναι απόψε εδώ Ευάγγελο Θεολόγο, Σπύρο Παπαθανασίου, Θάνο Παπακελίρη, Στέλιο Διονυσόπουλο και Νίκο Χατζηνικολάου, διότι είναι συμμαθηταί που ανήκανε στη τάξη που προσφέραμε ακουσίως αλλά προσφέραμε ένα από τους συμμαθητάς μας στο Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη, τον Βιτάλ Ζακάρ σε ηλικία 15 ετών

Αισθάνομαι την ανάγκη να αφήσω στην άκρη το κείμενο που έχω ετοιμάσει ύστερα από τη θαυμάσια παρουσίαση που έγινε απόψε από τους εκλεκτούς ομιλητάς που προηγήθηκαν ήταν μια προσφορά όχι μόνον ουσίας ήταν μια προσφορά επίσης έκδηλος λόγου σε θαυμάσια Ελληνικά. Ιδιαιτέρως ευχαριστώ για αυτό το γεγονός, το οποίο συνδυάζει γλώσσα ως μουσική και είναι χαρακτηριστικό ότι η συνάντηση γίνεται στο μέγαρο μουσικής με γεγονότα για τα οποία η γλώσσα δεν μπορεί να μιλήσει αλλά ίσως η μουσική και τα πένθιμα εμβατήρια είναι θεωρητικά για την τρομακτική θυσία αλλά και την μεγάλη ηρωική θυσία των Ελλήνων Εβραίων της Ισραηλιτικής Κοινότητος Θεσσαλονίκης, της Ελλάδος, της Ευρώπης και του Κόσμου γενικότερα.
Ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την τιμή να ανάψω το κερί που συμβολίζει τη θυσία όλων αυτών. Δεν έχω λόγους να ευχαριστήσω για την πολύ μεγάλη τιμή να συγκαταλεχθώ στα μέλη της Ισραηλιτικής Κοινότητος με ανθρώπους όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης και ο Πρόεδρος Sarkozy της Γαλλίας. Μεταφέρω τους θερμούς, τους εγκαρδίους χαιρετισμούς του Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου ο οποίος με παρακάλεσε να είμαι όσο το δυνατόν περισσότερο θερμός και ουσιαστικός στην μεταφορά των χαιρετισμών του, οι οποίοι δεν είναι καθόλου τυπικοί και είναι ουσιαστικοί γιατί ο Πατριάρχης ζει κατάσταση πιέσεως που θυμίζει σε ένα βαθμό σε κάποιον τρόπο εκείνα τα οποία συνέβησαν στα φρικτά χρόνια της Γερμανικής κατοχής.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης για την πρόσκληση που έγινε να είμαι ένας από τους ομιλητάς της αποψινής προσφοράς τιμής. Θα ευχόμουν να είχα την δεινότητα του Αβραάμ Λίνκολν ο οποίος όταν ετίμησε την ίδρυση του περίφημου νεκροταφείου του Γκέτισμπουργκ, στη μάχη του οποίου χάθηκαν 50.000 τότε βόρειοι και νότιοι Αμερικανοί, μίλησε μόνο δυόμισι λεπτά χρησιμοποιώντας μόνον 250 λέξεις. Δεν έχω τέτοια ικανότητα για αυτό το λόγο θα χρειαστώ λίγο περισσότερο χρόνο από τα δυόμισι λεπτά και θέλω να τονίσω ότι όπως ελέχθη ήδη ότι αυτό το οποίο συνέβη
με το Ολοκαύτωμα είναι όντως αποτρόπαιο είναι πρωτοφανές στην Ιστορία, όπως είπε ο κ. Κωνσταντίνης δεν επιδέχεται σύγκρισης λόγω του είδους του, είναι μοναδικό είδος, αλλά ήθελα να τονίσω ότι ειδικά στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης του Ολοκαυτώματος και προσφοράς της Θεσσαλονίκης έχει σημασία ιδιαίτερη και για δύο επιπλέον λόγους. Ο ένας είναι ο τεράστιος αναλογικά αριθμός των θυμάτων και ο δεύτερος είναι η σημασία που είχε το γεγονός αυτό το αποτρόπαιο λόγω του είδους και της Ιστορίας της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης η οποία έχει ζωή περισσότερο από 2000 χρόνια.

Εδώ δεν επρόκειτο περί εξαφανισμού μιας μικρής κοινότητος με μικρό χρόνο ζωής υπάρξεως επρόκειτο για καταστροφή ενός πραγματικά πολιτιστικού μνημείου δύο και πλέον χιλιάδων ετών. Και έχει επίσης σημασία ότι αυτό διεπράχθη στη Θεσσαλονίκη, η οποία είναι, επιτρέψατε μου να πω, όχι λόγω καταγωγής αλλά λόγω αντικειμενικής αξίας, μιλώ ως ιστορικός, η Θεσσαλονίκη η οποία έχει μια πολύ ιδιαίτερη θέση, είναι μια πολύ ειδική πόλη στην ιστορία του κόσμου. Έχει μια μοναδική θέση γιατί συνδέεται με το Μέγα Αλέξανδρο υπήρξε, η δεύτερη σπουδαιότερη πόλη του Βυζαντίου μετά την Κωνσταντινούπολη, υπήρξε η πόλη η οποία επιβίωσε τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, υπήρξε η πόλη που αποτέλεσε πραγματικά το μήλον της έριδος στα Βαλκάνια και στον 20ο αιώνα υπήρξε, όπως πάντοτε άλλωστε αλλά στον 20ο αιώνα περισσότερο, μια καθαρά, έντονα και ουσιαστικά κοσμοπολίτικη πόλη. Και εδώ ακριβώς η κοσμοπολιτικότητα της Θεσσαλονίκης συνδέεται με το ότι συνδυάζει κλασσική αρχαιότητα, συνδυάζει ελληνιστική αρχαιότητα ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, βυζαντινή αρχαιότητα και Τουρκοκρατία. Εδώ εμείς ως παιδιά περνούσαμε σχεδόν κάθε μέρα από την αψίδα του Γαλλερίου στην εποχή μας το επάνω τραμ περνούσε από την αψίδα του Γαλλερίου, ως παιδιά παίζαμε στον περίβολο της Ροτόντας ή σκαρφαλώναμε στα τείχη του Επταπυργίου ή απολαμβάναμε την εξερεύνηση στα σοκάκια της Άνω πόλης ή πηγαίνοντας προς τον σταθμό τον σιδηροδρομικό ή προς τα ανατολικά της πόλης είχαμε την ευκαιρία να δούμε τη Θεσσαλονίκη ως επαρχία στην οποία εισέρεαν καθημερινώς τα κάρα και τα φορτηγά με τα τρόφιμα και τα ζαρζαβατικά.

Ήταν η πόλη με έναν απίθανο συνδυασμό στοιχείων, η λέξη κοσμοπολιτική δεν αποδίδει, διότι αναφέρεται σε πολιτιστικά στοιχεία μόνον, εδώ είχαμε κάτι περισσότερο από πολιτιστικά στοιχεία, όλα αυτά βέβαια έδιναν την εικόνα του κοσμοπολιτικού αλλά κατά μεγάλο μέρος αυτή η εικόνα οφείλεται και ωφείλετο στην παρουσία του Εβραϊκού στοιχείου στη Θεσσαλονίκη. Στα χρόνια μας η Ισραηλιτική Κοινότητα αριθμούσε όπως ακούστηκε περί τις 50.000 ψυχές ήτο δηλαδή περίπου το 1/5 του πληθυσμού της πόλεως, στην αρχή του αιώνα μας ήταν ο μισός πληθυσμός της πόλης, αλλά στις μέρες μας ήταν το 1/5.
Είχε 31 συναγωγές, είχε δύο ημερήσιες εφημερίδες την ισπανόφωνη El Messagero και την γαλλική L’ Independent. Αυτό έχει σημασία στην εποχή εκείνη υπήρχαν άλλες δύο εφημερίδες ημερήσιες η Μακεδονία και το Φως με την απογευματινή Νέα Αλήθεια. Ήταν λοιπόν μια έντονη παρουσία Ισπανικών και Γαλλικών λόγων σε αυτή την πόλη. Στο κέντρο της πόλεως δεν χρειαζόταν να κουραστείτε πολύ για να δείτε τις ταμπέλες με τα ονόματα, τα εβραϊκά ονόματα Μπενβενίστε, Αμπραβανέλ, Σαλτιέλ, Μαλλάχ, Άλβο, Γκατένιο, Νάρ, Κοέν, Λεβή ήταν ένα πραγματικά μνημείο γλωσσολογικό από πλευράς ονομάτων. Και έπειτα υπήρχαν τα λεγόμενα και τα λέω όπως τα λέγαμε τότε εβραίικα μνήματα, όχι εβραϊκά μνήματα, εβραίικα μνήματα αυτός ήταν ο τρόπος που ανεφέρετο το νεκροταφείο το οποίο εξετείνετο πέραν του τότε γηπέδου του Ηρακλέους που ήταν στο δεξί μέρος του μοναδικού κτιρίου του πανεπιστημίου και του γηπέδου του ΠΑΟΚ που ήταν στο αριστερό μέρος του πανεπιστημίου στο σιντριβάνι πίσω από τα δύο γήπεδα και το πανεπιστήμιο ήταν ένας απέραντος χώρος των εβραϊκών μνημάτων.
Τόπος περιπάτου, δεν θα ξεχάσω τις συζητήσεις που κάναμε περπατώντας ανάμεσα στα μνήματα και καθήμενοι πάνω στα μάρμαρα όταν κουραζόμασταν, συζητήσεις περί φιλοσοφικών ή άλλων, πάντα με την προσδοκία της απελευθερώσεως από την γερμανική κατοχή. Ήταν μια πόλις στην οποία εμείς γνωρίσει μόνον αρμονική συνεργασία μεταξύ Εβραίων και Ορθοδόξων, Ελλήνων, πολιτών και Θεσσαλονικέων πολιτών και έτσι μας βρήκε ο Ελληνοιταλικός πόλεμος το 1940. Έγινε η εισβολή των Γερμανών στις 6 Απριλίου και από εκεί η εικόνα αρχίζει και αλλάζει με τρόπο βαθμιαίο μεν αλλά ριζικό. Έτσι οι Γερμανοί αμέσως σχεδόν κλείνουν την εφημερίδα Messagero, η άλλη, η Independent νομίζω ότι είχε πάψει να εκδίδεται, επιτάσσουν ένα αριθμό κτιρίων μεταξύ των οποίων το νοσοκομείο Βαρώνου Χιρς και το καλοκαίρι του 1942 καταναγκάζουν τον άρρενα πληθυσμό των Εβραίων ηλικίας 15-45 ετών, περίπου 6.000-7.000 ανθρώπους, σε καταναγκαστικά έργα. Ήταν τόσο σκληρός ο τρόπος, αυτό δεν είναι ίσως πάντοτε γνωστό και δεν αναφέρεται αλλά ήταν μια πραγματικά τεραστία θυσία διότι μέσα σε δυόμισι μήνες το 12% αυτών των ανθρώπων είχε θανατωθεί λόγω εξαντλήσεως ή εξοντώσεως. Τον Δεκέμβριο του 1942 γίνεται η απαλλοτρίωση του Εβραϊκού νεκροταφείου των Εβραϊκών μνημάτων.

Και λίγο αργότερα κάποιο πρωινό του Φεβρουαρίου του 1943 εμφανίζεται ο συμμαθητής μας Βιτάλ Ζακάρ με ένα κίτρινο άστρο στο πέτο του σακακιού του.
Του λέμε τι είναι αυτό; Αυτό λέει είναι μια διαταγή της Feld Κomandatur του στρατηγείου. Του Γερμανικού που ήταν στην γωνία Λεωφ. Νίκης και Αγ. Σοφίας και μας υποχρεώνουν να έχουμε αυτό το άστρο. Αυτό έγινε στις 8 Φεβρουαρίου. Λίγες εβδομάδες αργότερα, τον Μάρτιο είχαμε ένα δεύτερο βήμα πολύ χειρότερο. Ότι ήδη εξαναγκάστηκαν οι Εβραίοι κάτοικοι της πόλεως να περιοριστούν στις περιοχές που ήταν και να δημιουργηθούν, για πρώτη φορά στην ιστορία τα γκέτο. Η λέξη γκέτο και το όνομα γκέτο και η πραγματικότητα γκέτο δεν υπήρχε στη Θεσσαλονίκη, δημιουργήθηκε ακριβώς τον Μάρτιο του 1943 από τα στρατεύματα κατοχής. Με ένα ειδικό χώρο γκέτο που ήταν η συνοικία Βαρώνου de Χιρς, σε τελείως άλλο σημείο από το νοσοκομείο, ήτανε προς τον σιδηροδρομικό σταθμό, όπου οι Γερμανοί άρχισαν πλέον να συγκεντρώνουν από τις 14 Μαρτίου και εξής, βαθμιαία τον Εβραϊκό πληθυσμό της πόλεως. Στις 14 Μαρτίου έφυγε η φρικτή πρώτη αποστολή για το Άουσβιτς με πλήρη εκκένωση αυτού του συνοικισμού και δυο μέρες αργότερα ένα άλλο κομμάτι μεγάλο από τον Εβραϊκό πληθυσμό μετεφέρθη στον ίδιο χώρο, στα ίδια οικήματα. Έτσι υπήρξε μια σειρά διαδοχικών αποστολών με τελευταία την αποστολή στις 7 Αυγούστου, μετά την οποία ο Εβραϊκός πληθυσμός της πόλεως ήτο μηδέν. Δεν έμεινε ούτε ένας Έλλην Εβραίος στη Θεσσαλονίκη. Προ καιρού σε μια διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, ένας από τους καθηγητές, ιστορικός που έχει γράψει ένα βιβλίο για τη Θεσσαλονίκη, με τον τίτλο Salonika και τον περίεργο υπότιτλο a ghost city ή a city of ghosts, Θεσσαλονίκη η πόλη φάντασμα ή η πόλη των φαντασμάτων, με ρώτησε κατόπιν της διαλέξεως, μου λέει πως σας φάνηκε το βιβλίο μου; Λέω, να σας πω εγώ δεν ξέρω κάποια πόλη Θεσσαλονίκη που να είναι πόλη των φαντασμάτων ή πόλη φάντασμα. Δεν ξέρω σε τι αναφέρεστε, γιατί εσείς, λέω, αναφέρεστε στη διάρκεια του μεσοπολέμου, η Θεσσαλονίκη υπήρξε πόλη φάντασμα την επομένη της 7ης Αυγούστου. Μου λέει τι έγινε τότε; Τότε λέω έφυγε ο τελευταίος Εβραίος κάτοικός της πόλης.
Τότε είχαμε την αίσθηση ότι εδώ είναι μια πόλη φάντασμα, διότι έχασε το 1/5 του πληθυσμού της, πολιτισμού ο οποίος υπήρξε βασικό στοιχείο του πολιτισμού της πόλης. Μου λέει sorry, λυπούμαι. Λέω αυτή είναι η πραγματικότης και του λέω, είστε ιστορικός κινείστε με βάση κείμενα, αν είχατε την εμπειρία που είχαμε αυτή την ημέρα, γι’ αυτόν τον καιρό θα είχατε άλλη εικόνα γι’ αυτή την πόλη.

Εμείς ως παιδιά τότε, δεκαπέντε περίπου ετών, ζήσαμε την εγγύτερη πιθανή εμπειρία στην καταστροφή που έγινε. Φυσικά πολύ μακριά από την πραγματική εμπειρία των αδελφών μας που έχασαν την ζωή τους στο Άουσβιτς και στο Μπίρκεναου και στο Νταχάου κατ’ επέκταση. Και είναι κάτι το οποίο δεν μπορούμε ποτέ να το ξεχάσουμε. Είμεθα ευγνώμονες προς τους απανταχού της γης Ισραηλίτες, διότι επέμειναν στην μνήμη αυτού του τρομακτικού γεγονότος. Η μνήμη είναι βασικό στοιχείο στη θρησκεία της Παλαιάς διαθήκης. Είναι βασική εντολή η οποία υπάρχει. Ξεκινάει από την Πεντάτευχο το ρήμα θυμήσου, μιμνήσθαι, στη μετάφραση των εβδομήκοντα της Έχας των 70 θυμηθείτε, θυμηθείτε τι έγινε με την Αίγυπτο όταν είσαστε 400 χρόνια σκλάβοι των Αιγύπτιων, θυμηθείτε τις δυσκολίες της ερήμου του Σινά επί σαράντα χρόνια, θυμηθείτε το τι υποφέρετε στη γη Χαναάν, με τους ποικίλους αντιπάλους ………., θυμηθείτε την Βαβυλώνια αιχμαλωσία του 480, θυμηθείτε την καταστροφή της Ιερουσαλήμ στο 70-72 από τις ρωμαϊκές λεγεώνες ο ιστορικός Ιώσιππος περιγράφει με έντονα χρώματα την καταστροφή αυτή σημειώνει ότι δεν μπορούσαν να βρουν οι ρωμαϊκές αρχές κατοχής επαρκή δέντρα για να κόψουν ξύλα για να κάνουν σταυρούς για να σταυρώσουν τους εβραίους της πόλεως, θυμηθείτε το 132 με την επανάσταση του Βαρ Κόχβα με άλλα λόγια υπάρχει μια βασική εντολή μνήμης για γεγονότα τα οποία έγιναν δείγμα φοβερών θλίψεων αλλά και θριάμβων της πίστεως και της υπομονής των ανθρώπων και της εμμονής στις αρχές οι οποίες συνθέτουν αυτό που λέγεται ανθρώπινη ζωή. Αυτό ισχύει στις μέρες μας πολύ περισσότερο, η μνήμη του Ολοκαυτώματος, η μνήμη της Ιστορίας και ισχύει πολύ περισσότερο γιατί πάντοτε οι δυνάμεις που θέλουν να κρατούν υποτεταγμένο τον άνθρωπο το πρώτο που κάνουν είναι να τον αποσυνδέουν από την ιστορία του. Θέλετε να καταστρέψετε έναν λαό;

Μια βασική συμβουλή των τρομοκρατών ή των δικτατορικών τάσεων ανθρώπων, κόψτε του την ιστορία. Κάνετέ τον να οδηγηθεί σε μια αμνησία ιστορική και τον έχετε υποχείριο. Έχει σημασία ότι το Ολοκαύτωμα το οποίο είναι όντως μια μοναδική περίπτωση, πρέπει, είναι και πρέπει να μείνει στη μνήμη, πρέπει να είναι κάτι που να αποτελεί αναφορά όχι απλώς τυπική αλλά αναφορά ουσίας. Γιατί το παρελθόν, αυτό το παρελθόν είναι μέρος της ζωής μας. Δεν είναι ιστορία ούτε παραμύθι για να ξεχαστεί. Το Ολοκαύτωμα είναι μια τεραστία προσφορά εξ υστέρου, στην ιδέα της ανάγκης καταργήσεως της πάσης μορφής βίας. Όταν ενθυμούμεθα το τι έγινε στη Ναζιστική Γερμανία έχουμε την αίσθηση ότι η βία δεν οδηγεί πουθενά. Η βία οδηγεί κάπου. Αυτό το κάπου είναι η άβυσσος μιας τελικής καταστροφής. Ειρωνικά η Τελική Λύση για την οποία μιλούσαν οι θεωρητικοί του Ρόζενμπεργκ και του Γ΄ Ράιχ, η τελική λύση είναι η λύση ότι η βία είναι η τελική καταστροφή όλων οι οποίοι μετέχουν σ’ αυτή. Με τη βία δεν υπάρχουν νικηταί, υπάρχουν μόνον ηττημένοι, υπάρχει μόνο θρήνος επάνω σε καμένες ζωές και αυτό ισχύει σήμερα όταν σκεφτόμεθα τις περιοχές αρχίζουμε από την άπω ανατολή Αφγανιστάν, Ιράκ, Πακιστάν, Ινδίες και τη Μέση Ανατολή με το δράμα της Μέσης Ανατολής στην Αγία γη η οποία παραδόξως και ειρωνικώς είναι το θέατρο μιας τραγωδίας για όλους οι οποίοι μετέχουν εκεί, με ευθύνη ή χωρίς ευθύνη. Το Ολοκαύτωμα πλην της ανάγκης της μνήμης και της ανάγκης της περινικήσεως της πάσης μορφής βίας, μας δίνει και ένα μήνυμα της ανάγκης που ετονίστη τόσο ωραία από τους ομιλητάς, και το πρωί και απόψε, της ανάγκης συνυπάρξεως των λαών. Στις μέρες μας κυκλοφορεί ως μήνυμα ως σλόγκαν το σύνθημα ……… Η ύβρις είναι πολύ απλά η κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι παίζουν ρόλο θεού. Σε κάποιο σημείο παραλογισμού, ορισμένοι άνθρωποι ενόμισαν ότι μπορούν να κάνουν έναν καλύτερο κόσμο εξαφανίζοντας το …. τους δηλαδή αποφάσισαν να παίξουν ρόλο θεού, αυτή ήταν η εσχάτη ύβρις με αποτέλεσμα να χαθούν εκατομμύρια ανθρώπων εκτός από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως και στους πολέμους. Αξίζει εδώ να θυμηθούμε το θαυμάσιο κείμενο του Αποστόλου Παύλου, μιλώντας στους Αθηναίους όπου ετόνισε, χρησιμοποιώντας στοιχεία από την κλασσική φιλολογία, ότι, μιλάει για το Θεό, ο οποίος εποίησε εξ ενός παν έθνος ανθρώπων κατοικεί επί παντός προσώπου της γης.

Ποιος είναι αυτός ο οποίος μπορεί να αποφασίσει ότι παν έθνος ανθρώπων δεν ισχύει και αλλάζει την κατανομή των εθνών ………... Εδώ είναι η πραγματικά αποτρόπαια ύβρις η οποία πληρώθηκε όπως πληρώθηκε. Ο άνθρωπος είναι καιρός να καταλάβει ότι δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του θεού πρέπει να σεβαστεί την τάξη του κόσμου και πρέπει να σεβαστεί ένα πολύ απλό γεγονός. Ο πλανήτης μας ζεί εκατομμύρια χρόνια το σύμπαν δισεκατομμύρια, ο κάθε κάτοικος, από τα 6,4 δισεκατομμύρια που είναι ο πληθυσμός της γης, ο κάθε άνθρωπος εμφανίζεται μόνο μια φορά σε αυτά τα εκατομμύρια των ετών. Μια μόνο φορά σε ένα κλάσμα χρόνου, τι είναι η ανθρώπινη ζωή μπροστά στα εκατομμύρια των ετών του πλανήτη. Ποιος θα είχε το δικαίωμα να στερήσει και από τον τελευταίο άνθρωπο του δικαιώματος να ζήσει αυτό το χρόνο της ζωής επάνω στον πλανήτη γη. Γι’ αυτό το έγκλημα που αφαιρεί τη ζωή είναι έγκλημα που δεν συγχωρείται με τίποτα. Δεν μπορεί ανθρώπινο πλάσμα να σταματήσει, να κόψει το νήμα, αυτού του μοναδικού γεγονότος που είναι για κάθε άνθρωπο μια φορά σε εκατομμύρια χρόνια

Θα μου επιτρέψετε να κλείσω με μια πάρα πολύ ωραία και χαρακτηριστική ιστορία από την εποχή των Ραβίνων, των κορυφαίων Ραβίνων του 1ου αι. μ.Χ.. Αναφέρεται σε ένα σχόλιο, σε έναν από τους ψαλμούς του Δαυίδ. Μια μέρα, ένας από τους περίφημους Ραβίνους πηγαίνοντας προς την σχολή για να διδάξει την Τορά, τον νόμο του Θεού, είδε μια νομά που οδηγούσε ένα μοσχάρι προς το ναό για να προσφερθεί ως θυσία. Σταμάτησε και κατά κάποιον τρόπο, είδε στα μάτια του μοσχαριού μια απόδοση θλίψεως, μια μελαγχολική έκφραση. Και απευθύνεται στο μοσχάρι και λέει: μη λυπάσαι διότι θα χρησιμοποιηθείς ως προσφορά στο Θεό. Το βράδυ ο κορυφαίος αυτός σοφός Ραβίνος δεν μπορούσε να κοιμηθεί όταν τον πήρε ο ύπνος είχε φοβερούς εφιάλτες και είδε σε ένα όραμα, μέσα στον μεγάλο εφιάλτη του, είδε τον Θεό ο οποίος του λέει γιατί έκανες αυτό το πράγμα; Αυτό το ζώο πήγαινε να σφαγεί, εσύ πήγαινες να κάνεις το μάθημά σου, εάν το ζώο αυτό ήταν προσφορά σε εμένα αυτό είναι άλλη ιστορία, αλλά εσύ έπρεπε να λυπηθείς για το ζώο που θα θυσιαστεί. Η κατάσταση αυτή των εφιαλτών συνεχίστηκε επί ένα διάστημα. Ένα πρωί η υπηρέτρια στο σπίτι του Ραβίνου έρχεται γεμάτη χαρά και του λέει: Ραβίνε έχω καλά νέα, ανακάλυψα τη φωλιά στην οποία μόλις έχουν γεννηθεί μερικά ποντίκια. Έχω δηλητήριο να τα εξοντώσουμε.
Ο Ραβίνος λέει, μια στιγμή. Μην τα πειράξεις, αφήστε τα ποντίκια να ζήσουν. Η υπηρέτρια τα έχασε είναι δυνατόν; Αφήστε τα να ζήσουν. Εφόσον είναι δημιουργήματα του θεού είναι στον κόσμο μας αφήστε τα να ζήσουν. Μην τα εξοντώσετε και μάλιστα αυτά που είναι μωρά που γεννήθηκαν. Το ίδιο βράδυ ο Θεός παρουσιάστηκε στον ύπνο του Ραβίνου και του είπε: Έκανες το σωστό πράγμα. Από εδώ και πέρα μπορείς να κοιμάσαι με την συνείδηση γαλήνια, γιατί έδειξες έλεος και συμπόνια σε αυτά τα περιφρονημένα ζώα.

Αυτό είναι δείγμα επιπέδου με το οποίο ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον κόσμο. Αν αυτό ισχύει για την φροντίδα για τα ποντίκια τι έχουμε να πούμε για τους ανθρώπους Γι’ αυτό και η Εκκλησία ακλουθώντας βεβαίως την διδασκαλία του Ευαγγελίου, αλλά ακολουθώντας γλώσσα της παλιάς διαθήκης καταλήγει σε πολλές από τις εκφωνήσεις στις διάφορες προσευχές της με την έκφραση ζητούμε κάτι ότι Θεός ελέους και οικτιρμών και φιλανθρωπίας υπάρχεις. Είναι το έλεος ή ο έλεος της κλασσικής ελληνικής τραγωδίας ως υψίστη εκδήλωση στοργής και αγάπης για τον άνθρωπο του πόνου, είναι οικτιρμοί που σημαίνει το πάσχε μετά των πασχών και είναι η φιλανθρωπία που δε σημαίνει φιλανθρωπική προσφορά χρημάτων, αλλά σημαίνει αγάπη για τον άνθρωπο. Είμαστε ευγνώμονες για αυτές τις ευκαιρίες, τις ιερότατες ευκαιρίες μνήμης, γιατί μας αναθερμαίνουν, μας ξαναζωντανεύουν και μας κάνουν περισσότερο συνειδητούς ως προς το μεγάλο θέμα, ότι πέρα οιασδήποτε διακρίσεως έχουμε το μεγάλο προσόν να έχουμε γεννηθεί και να είμεθα άνθρωποι.

Σας ευχαριστώ.