Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2012

Ο Τροχός του Χρόνου, Μηλίες Πηλίου



Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στις Μηλιές Πηλίου βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού και αποτελεί ένα δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με ιδιάζοντα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά, αξιόλογες τοιχογραφίες και μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον.  

 Ο ρυθμός του είναι τρίκλιτη βασιλική με δώδεκα «εσωτερικούς» τρούλους και αποτελείται από τον πρόναο και τον κυρίως ναό. Χτίστηκε κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, από το 1741 έως το 1774, χωρίς καμπαναριό και  με τέτοιο τρόπο ώστε το εξωτερικό του να μην προδίδει την αληθινή φύση του κτιρίου, για την προστασία του.

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δώσει ο επισκέπτης στις πρόσφατα ανακαινισμένες τοιχογραφίες του πρόναου, οι οποίες είναι προσαρμοσμένες στο πνεύμα της Χριστιανικής Κατήχησης, καθώς ο χώρος συμβολίζει την είσοδο των κατηχουμένων στο ναό: 



Η ώρα της κρίσεως, ο ζυγός της Δικαιοσύνης, η είσοδος στον Παράδεισο, το ποτάμι της Κόλασης, ο παμφάγος Άδης, ο Βελζεβούλ στις Πύλες της Κολάσεως, καθώς επίσης και ο Τροχός του Χρόνου ή Ζωδιακός Κύκλος με έννοια προσαρμοσμένη στον κύκλο της ανθρώπινης ζωής.

«Ο Τροχός του Χρόνου»,ο τροχός της ζωής του ανθρώπου που αναφέρεται και ως τροχός της τύχης ή Rota Fortunae, είναι ίσως η πιο ενδιαφέρουσα παράσταση του πρόναου των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, την οποία αντικρίζει ένας προβληματισμένος επισκέπτης,  απομονωμένη στη δεξιά γωνία του πρόναου (για πολλά χρόνια ήταν καταχωνιασμένη πίσω από παλιά έπιπλα).
Πρόκειται για μία παράσταση ζωδιακού κύκλου, η οποία δεν συναντάται συχνά σε Ορθόδοξούς Χριστιανικούς ναούς. 

Ως δημιουργός της παράστασης θεωρείται άγνωστος Αγιορείτης μοναχός,
ο οποίος αγιογράφησε τον υπόψη ναό επί 33 έτη στα πρότυπα της διδασκαλίας που προσέλαβε κατά την παραμονή του στο «περιβόλι της Παναγιάς».

Στην απεικόνιση αυτή των Μηλέων η όλη παράσταση επιγράφεται ως :
«Ο Μάταιος Βίος του Πλάνου Κόσμου».

Ο τροχός διαιρείται σε τρεις ομόκεντρους κύκλους.

Στο κέντρο απεικονίζεται ο Μάταιος Κόσμος με τη μορφή εστεμμένου γήινου βασιλέα καθισμένου σε βασιλικό θρόνο.

Στον δεύτερο εσωτερικό κύκλο απεικονίζονται οι τέσσερις εποχές του χρόνου με ανθρωπόμορφους χαρακτήρες. Το Έαρ (άνοιξη) στην κορυφή εκπροσωπεί όμορφος καθισμένος νεανίας, που παίζει ανέμελα τη λύρα του. Το Θέρος φωτίζεται από λαμπερό ήλιο που επιβάλλει στον απεικονιζόμενο θεριστή να φορέσει καπέλο! Στο Φθινόπωρο εικονίζεται μεσήλικας μαζί με αμνούς και ποιμενική ράβδο, ενώ ο «Χυμών» (χειμώνας) έχει τη μορφή υπερήλικα ντυμένου με γούνα που απλώνει τα χέρια του προς την πυροστιά.

Στον τρίτο εσωτερικό κύκλο εικονογραφούνται και ονοματίζονται τα δώδεκα ζώδια με τους αντίστοιχους μήνες, με μικρή απόκλιση από τον αστρονομικό επιστημονικό ζωδιακό κύκλο.

Στην εξωτερική πλευρά και γύρω από τον κύκλο του Τροχού υπάρχουν επτά ανδρικές μορφές σε διάφορες στάσεις, που αντιστοιχούν στις εξελικτικές φάσεις της ζωής του ανθρώπου, αρχομένης από την γέννηση όπου η ψυχή φαίνεται αγνή σαν άσπρος άγγελος.
 Ανάλογες επιγραφές καθορίζουν την πορεία και την ψυχολογία της κάθε επερχόμενης ηλικίας. Νέος σκαρφαλώνει: «στρέφου, ὦ χρόνε, εν σπουδή όπως ταχὺ ανέλθω», για να φτάσει στην κορυφή του τροχού: «Ἰδού εγγὺς ελήλυθα καθίσαι εις τον θρόνον», να καθίσει στον επίγειο θρόνο της δύναμης και της δόξας και να πει: «ποιος υπάρχει ως εμέ ἤ τις υπέρ…;», ενώ συνεχίζει ἡ αντίστροφη μέτρηση ως τα γεράματα: «Πώς εμέ τον δύστηνον ηπάτησας, ὦ κόσμε»
Σημαντικό σημείο η κορυφή του Τροχού της Ζωής, την οποία κατέχει μεσήλικας σαραντάχρονος, εστεμμένος και καθισμένος σε μεγαλοπρεπή θρόνο σαν βασιλιάς. Κρατάει στο δεξί χέρι πυρσό, σύμβολο γνώσης και εμπειρίας και στο αριστερό πουγκί παραφουσκωμένο, σύμβολο δυνάμεως και πλούτου, ο οποίος αναφωνεί υπεροπτικά: «Ποίος υπάρχει ως εμέ και τίς υπέρτερός μου;» 
Ταυτόχρονα ένας νέος ανασηκώνεται δυνατά με ορμή και βιάζεται να καταλάβει τη θέση του ώριμου άνδρα της εξουσίας.
«Ανυπόμονα είναι τα νιάτα, η ομορφιά η ομορφιά τα πλούτη, η κυριαρχία ,η κοινωνία του προσφιλούς, ας μην εξαπατηθεί από αυτά ο σοφός», 

Είναι συγκλονιστική αυτή η ανάγνωση, κυρίως από έναν ώριμο σε ηλικία παρατηρητή (προσκυνητή), καθόσον ανέρχονται απευθείας υποσυνείδητα προσωπικά βιώματα διαπιστώνοντας με έκπληξη ότι σε αυτή τη φάση της ζωής του το έχει πει και αυτός τόσο εγωιστικά : πόσο σπουδαίος έγινα επιτέλους, τα έχω όλα, τους ξεπέρασα όλους! 

Στη συνέχεια ο Τροχός γυρίζει δεξιά όπου η κλίση του είναι αρνητική και επακολουθούν η σταδιακή πτώση του ανθρώπου, η νοσταλγία και το τέλος.

Ο αγιορείτης μοναχός προβάλει με την παράσταση αυτή μια διαχρονική διδασκαλία, όπου αναδεικνύει το μεγάλο πρόβλημα των ανθρώπων σε σχέση με τον θάνατο, προκειμένου να κατανοήσουν και να αποδεχθούν την βία που αυτός εκπροσωπεί σαν ξαφνική και απότομη ρήξη της κανονικότητας και να τονίσει έτσι την ματαιότητα και την πλάνη του βίου τους.

Σαν σταθερό πρότυπο αυτής της κανονικότητας η παράσταση του τροχού τονίζει την περιοδικότητα μέσα στην κυκλική ανανέωση της φύσης και της ζωής. Τον ήλιο και την σελήνη να ανατέλλουν και να δύουν αέναα, τις εποχές να εναλλάσσονται διαδοχικά, τον σπόρο να πέφτει και να θάβεται στην γη και από εκεί να δημιουργείται, να βλασταίνει καινούργια ζωή.

Κυκλική ανανέωση: γέννηση ζωή θάνατος. 






Πηγές:




Τρίτη 14 Φεβρουαρίου 2012

Γράμμα από τον Καζαντζάκη

Απόσπασμα από γράμμα του Νίκου Καζαντζάκη στον Μηνά Δημάκη (Εκδ. Το Ελληνικό Βιβλίο, Αθήνα, 1975).

Αγαπητέ φίλε,

Η Ελένη αντιγράφει ένα μυθιστόρημα στη γραφομηχανή, Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται… Είναι εντελώς σύγχρονο και νομίζω καλό. Τόρα άρχισα ένα καινούργιο, καθώς και μια νέα τραγωδία, εμπνευσμένη από την τορινή τραγωδία της Ελάδας. 


Ελπίζω – και φοβούμαι – πως θα μείνω πολήν καιρό εδώ. Εδώ δουλεύω λαμπρά, το κλίμα είναι εξαίσιο, θάλασσα ήλιος, τροπικά δέντρα, καλοί άνθρωποι, μοναξιά. Το σώμα είναι γερό, το μιαλό δουλεύει, κρατώ αλάκαιρη την Ελάδα κάτω από τα βλέφαρά μου -και τίποτα θαρώ δε μου λείπει. Έχω μονάχα την αγιάτρευτη αγωνία της Ελάδας που θέλουν να την γκρεμίσουν. Μα αφτή ’ναι αιώνια, το ξέρω καλά, και θα βγει κι από τη δοκιμασία αφτή γιγαντωμένη. 

Είμαι βέβαιος πως μεγάλες ψυχές και μεγάλα έργα γίνουνται και θα γενηθούν από το αίμα αφτό κι από τα δάκρυα. Ποτέ δεν είχα τόση πίστη κ’ εμπιστοσύνη στη ράτσα μας όπως τόρα. Είναι αιωνίως ο Χριστός που ξανασταβρόνεται για ν’αναστηθεί. 

Πρέπει, αλήθεια, νάμαστε περήφανοι. την σύμπτωση αφτή να γενηθούμε Έληνες. Και συν να νιόθουμε, κάθε στιγμή, σε κάθε μας λόγο, σε κάθε γραμμή και στίχο που γράφουμε, πως έχουμε μεγάλη ευθύνη. 

Ο στοχασμός αφτός, τα τελευταία τούτα χρόνια, που γνώρισα από κοντά την παγκόσμια intelligentsia και είδα τους αντιπροσώπους της και τους μίλησα και τους έζησα, μου δίνει τη Μεγάλη Βεβαιότητα για την ασύγκρητη αξία της ράτσας μας. 


Γενηθήκαμε άρχοντες. Φοβερή γη και ευθύνη.
 

Να μου χαιρετάτε, Σας παρακαλώ πολύ, όλους τους φίλους και συντρόφους. Ο «θεός» μαζί Σας, αγαπητέ φίλε, και μαζί με την Ελάδα.

Ν. Καζαντζάκης


(Διατηρήθηκε η ορθογραφία του Ν. Καζαντζάκη)
Παραχώρηση της Επιθώρησης Le Regard crétois τεύχος, #37, Φεβρ. 2012 της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη

Σάββατο 11 Φεβρουαρίου 2012

Το ηθικό των Ελλήνων

Το ηθικό των Ελλήνων δεν πρόκειται να σπάσει. 

Και δεν είναι αυτή η κρίση που θα τα καταφέρει. Οι δυσκολίες υπάρχουν, σίγουρα, αλλά συνηθισμένα τα βουνά απ’ τα χιόνια. Όσον αφορά στην αντοχή μας, η ιστορία την έχει αποδείξει. Κι αφού είμαστε οι απόγονοι των ανθρώπων του ελληνισμού, της αρχαιότητας, του βυζαντίου, της επανάστασης και της ελευθερίας, τίποτα δεν θα μας βάλει κάτω. 

Όσο πιο δύσκολα παρουσιάζουν όλοι τα πράγματα, τόσο μεγαλύτερη αντίσταση έχουμε. Κανένα επιχείρημα οικονομικό ή όχι δεν μπορεί να εμποδίσει τη στρατηγική μας και την εξέλιξή μας. Και τα κομματικά τερτίπια δεν εντυπωσιάζουν παρά μόνο τους μαλθακούς, και βέβαια τους ραγιάδες. 

Οι δικοί μας είναι από άλλη πάστα και δεν μασάνε. Για τους δικούς μας, για τους παλιούς, για τους γέρους και για τα παιδιά μας δεν πρόκειται να εγκαταλείψουμε τίποτα. Ο προορισμός μας είναι ξεκάθαρος, διότι βρισκόμαστε στη γη της θάλασσας και ανήκουμε στο λαό του χρόνου. Δεν θα παραχωρήσουμε τίποτα από το ελληνικό έδαφος παρά μόνο τάφους στους εχθρούς μας που νομίζουν ότι είναι η ευκαιρία να μας χτυπήσουν και να μας αρπάξουν τα νησιά μας. 

Το όραμα είναι απλό και ξεκάθαρο. Όσο πιο γρήγορα θεσπίσουμε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και κάνουμε συμφωνίες με τα κράτη που είναι γύρω μας, τόσο πιο γρήγορα θα αναδείξουμε την πραγματική μας αξία, ως γεωπολιτική μας δύναμη. Έτσι, θα αποφύγουμε και τη μιζέρια μερικών αλλά και την ηττοπάθεια των άλλων. Δεν θέλουν να βγουν από το βούρκο, αλλά εμείς θα τους βγάλουμε κι αυτούς. 

Θέλουν δεν θέλουν, η πατρίδα μας έχει μια σημαντικότατη Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη μέσα στη Μεσόγειο. Κι αν το διαχειριστούμε αυτό το θέμα στρατηγικά, κανείς δεν θα μας σταθεί εμπόδιο. Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να αντέξουμε αυτές τις αντίξοες συνθήκες, διότι όταν μας θέλουν κάτω εμείς παραμένουμε όρθιοι. 

Είμαστε ξεροκέφαλοι, γιατί έχουν ζήσει πολλές μάχες οι δικοί μας και γι’ αυτό έχουμε το μέτωπο ψηλά. Τα βάσανα είναι κομμάτια ζωής για μας. Σπάνιοι είναι οι λαοί που άντεξαν τόσα δεινά και βρίσκονται ακόμα στην πατρίδα τους, δίχως να έχουν χάσει το ηθικό τους. Δεν κοιτάζουμε τις εικόνες, όπως κάνουν οι επικοινωνιολόγοι. 

Εμείς τις εικόνες τις προστατεύουμε εδώ και αιώνες για να μπορούν οι δικοί μας να προσεύχονται την ώρα της ανάγκης, όταν δεν είμαστε κοντά τους. Δεν έχει σημασία πώς μας βλέπουν οι άλλοι και τι λένε για μας. Ξέρουμε τι είμαστε, γνωρίζουμε την αξία μας και ο χρόνος που είναι μαζί μας το αποδεικνύει στην πράξη. Είμαστε το πεπρωμένο μας, διότι δεν περιμένουμε από τους άλλους να μας καθοδηγήσουν. 

Τόσα χρόνια ζούμε όχι επειδή το επέλεξαν οι άλλοι, αλλά διότι η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει. Είμαστε τα παιδιά της θάλασσας και του ουρανού γιατί μόνο αυτόν τον πλούτο έχει η γη μας. Είμαστε η ίδια μας η αξία, οι πρώτοι άνθρωποι, γιατί δεν έχουμε τίποτα άλλο. Οι δικοί μας, μας δίδαξαν το φιλότιμο και την ανθρωπιά, γιατί πίστευαν στις αξίες και όχι στις αρχές. 

Οι αξίες των Ελλήνων είναι διαχρονικές και γι’ αυτό έρχονται να δουν πώς μάχονται οι ήρωες. Κανείς δεν πρόκειται να μας κάνει να σκύψουμε το κεφάλι εκτός από τους νεκρούς μας και τα παιδιά μας. 

Γεννηθήκαμε με τις θυσίες, παθαίνουμε με την αντίσταση, για να ζήσουν οι επόμενοι δικοί μας και να προσφέρουν στους άλλους. Τίποτα δεν άλλαξε. 
 Ν. Λυγερός

Πέμπτη 9 Φεβρουαρίου 2012

Το Ιδανικό Πολιτικό Σύστημα

Αποτελεί συνισταμένη τριών αρχέτυπων πολιτικών συστημάτων. 

Οι αναλογίες των συστημάτων ακολουθούν την αναλογία των βασικών ενστίκτων Ανήκειν - Διαιώνισης - Επιβίωσης που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία, ως αποτέλεσμα της ιδιοσυγκρασίας της και της ιστορικής συγκυρίας. Η εξέτασή μας θα περιορισθεί στο πλαίσιο του Δυτικού Πολιτισμού, καθ' ότι στο πλαίσιο του γενικότερου ανθρώπινου πολιτισμού οι συσχετίσεις διαφοροποιούνται.

Σε κοινωνίες όπως η Ελληνική και η Γαλλική όπου το ένστικτο του Ανήκειν εμφανίζεται ιδιαίτερα ισχυρό, υφίσταται μια δυναμική ισορροπία μεταξύ Πολίτη και Προσώπου. Στην Ελληνική κοινωνία το κέντρο βάρους κλίνει προς τον Πολίτη, ενώ στην Γαλλική κοινωνία προς το Πρόσωπο. Αντίστοιχα στον αναπόφευκτο δικομματισμό, το ένα κόμμα θα παίζει τον ρόλο του Πολίτη και το άλλο του Προσώπου. 

Το κόμμα του Πολίτη δίνει έμφαση στις οριζόντιες υπαρξιακές σχέσεις, προσδοκώντας την Πληρότητα μέσα από την σχέση με το Κοινό, βλέπει την κοινωνία οριζόντια και κατ' έκταση, θέτοντας ασφαλιστικές δικλείδες σε ενδεχόμενο Μηδενισμό, ενώ αναπόφευκτα στην αδυναμία του καταφεύγει σε αμυντικά σύνδρομα.

Το κόμμα του Προσώπου δίνει έμφαση στις κάθετες υπαρξιακές σχέσεις, προσδοκώντας την Πληρότητα μέσα από την σχέση με τον Άλλον, βλέπει την κοινωνία κάθετα και σε βάθος, θέτοντας ασφαλιστικές δικλείδες σε ενδεχόμενο ολοκληρωτισμό, ενώ αναπόφευκτα στην αδυναμία του καταφεύγει σε κοινωνικό κατακερματισμό. Το φυσικό σύμβολο του κόμματος του Πολίτη είναι ένα καρποφόρο δένδρο λόγω Μύθου, ενώ του κόμματος του Προσώπου ένα πολύχρωμο λουλούδι λόγω Κάλλους. Και στα δύο πολιτικά κόμματα οι πολιτικές ιδεολογίες είναι σχεδόν αδιάφορες, αποτελούν απλό πρόσχημα.

Σε κοινωνίες όπως η Γερμανική, η Ρωσική, η βορειοϊταλική κ.α., όπου το ένστικτο της Διαιώνισης εμφανίζεται ιδιαίτερα ισχυρό, το δίπολο Πολίτης-Πρόσωπο αντικαθίσταται από το δίπολο Αξιωματούχος-Σοφία. Η προτεραιότητα του Μύθου και του Κάλλους αντικαθίσταται από τον Λόγο και την Τάξη. Η έμφαση από το Κοινό και τον Άλλον μετατοπίζεται στο Ιερό και το Επιστητό. Η Αρετή, ως προϋπόθεση ένταξης στο Κοινό, παραχωρεί την θέση της στην ατομική ηθική του Καθήκοντος. 

Ο Πολίτης μετέχει ισότιμα σε ένα είδος Συλλογικής Ευφυϊας, ενώ ο Αξιωματούχος μετέχει ανισότιμα σε μια κοινωνική ιεραρχία. Ο Πολίτης αναζητεί τα κριτήρια του Δικαίου στα Αρχέτυπα, ενώ ο Αξιωματούχος στις Αξίες της κοινωνίας. Αγαθό για τον Πολίτη είναι η Ευδαιμονία (δηλαδή το να έχει μέσα του την Πόλη), ενώ για τον Αξιωματούχο η Αυτονομία. Το αιώνιο και αναλλοίωτο "Όντως Ον" για τον Πολίτη είναι η Πόλις, ενώ για τον Αξιωματούχο ένας θεάνθρωπος, και οι δύο έχουν ξεκάθαρα τάσεις ολοκληρωτικές. 

Αντίβαρο στην Συλλογικότητα του Πολίτη και του Αξιωματούχου αποτελούν αντίστοιχα το Πρόσωπο και η Σοφία ως εκφράσεις της Μοναδικότητας. Εικόνα του Θεού για το Πρόσωπο αποτελεί η "Αγάπη για τον Άγνωστο", ενώ για την Σοφία η "Γνώση του Απείρου", και οι δύο έχουν ξεκάθαρα τάσεις μηδενιστικές. Πολίτης και Πρόσωπο αναζητούν την Πληρότητα, ενώ ο Αξιωματούχος και η Σοφία αναζητούν το Νόημα.

Η εμμονή της υπαρξιακής σχέσης με το Κοινό στον Πολίτη και με τον Άλλον στο Πρόσωπο, αντικαθίσταται από την εμμονή της οργάνωσης του εσωτερικού ανθρώπινου κόσμου από τον Αξιωματούχο και του εξωτερικού κόσμου από την Σοφία.

Το κόμμα του Αξιωματούχου δίνει έμφαση στην εσωτερική οργάνωση του ανθρώπου, αναζητώντας το Νόημα στον εσωτερικευμένο Λόγο, ο οποίος επιρεάζεται κυρίως από την επικρατούσα Φιλοσοφία.  

Το κόμμα της Σοφίας δίνει έμφαση στην εξωτερική οργάνωση του Επιστητού, αναζητώντας το Νόημα στην κοσμική Τάξη, η οποία ερμηνεύεται μέσα από τις δέλτους μιας πολιτικής Ιδεολογίας. Τα πολιτικά κόμματα του Αξιωματούχου και της Σοφίας δεν κοιτάζουν τον άνθρωπο απευθείας, αλλά μέσα από ιδεολογικά και φιλοσοφικά φίλτρα. Ο άνθρωπος, ως ετερότητα σχέσης, τους είναι αδιάφορος. Το φυσικό σύμβολο του πολιτικού κόμματος του Αξιωματούχου είναι ο γαλάζιος ουρανός λόγω του Λόγου, ενώ του πολιτικού κόμματος της Σοφίας είναι η έναστρος ουρανός λόγω της Τάξης. Στην Ρωσική κοινωνία το κέντρο βάρους κλίνει προς τον Αξιωματούχο, ενώ στην Γερμανική κοινωνία κλίνει προς την Σοφία. 

Σε κοινωνίες όπως η Βρετανική και η Αμερικανική όπου το ένστικτο της Επιβίωσης εμφανίζεται ιδιαίτερα ισχυρό, το δίπολο Αξιωματούχος-Σοφία αντικαθίσταται από το δίπολο Συνεργάτης-Άτομο. Η προτεραιότητα του Λόγου και της Τάξης αντικαθίσταται από την Ιστορία και την Επιθυμία. Η έμφαση από το Ιερό και το Επιστητό μετατοπίζεται στην Κοινότητα και στην Φύση. Η ατομική ηθική του Καθήκοντος παραχωρεί την θέση του στους κοινωνικούς Εθισμούς. Ενώ ο Αξιωματούχος μετέχει ανισότιμα σε μια κοινωνική ιεραρχία, ο Συνεργάτηςσυμμετέχει αξιοκρατικά σε μια Συλλογική Βούληση. Ενώ ο Αξιωματούχος αναζητεί τα κριτήρια του Δικαίου στις Αξίες της Κοινωνίας, ο Συνεργάτης τα αναζητεί στους Κανόνες της. Αγαθό για τον Αξιωματούχο είναι η Αυτονομία, ενώ για τον Συνεργάτη η Συνέχεια ενός Θεσμού. Ενώ το αιώνιο και αναλλοίωτο "Όντως Ον" για τον Αξιωματούχο είναι ο θεάνθρωπος, για τον Συνεργάτη είναι η Ιστορική Ασυνέχεια, και οι δύο έχουν ξεκάθαρα τάσεις ολοκληρωτικές. 

Αντίβαρο στην Συλλογικότητα του Αξιωματούχου και του Συνεργάτη αποτελούν αντίστοιχα η Σοφία και το Άτομο, ως εκφράσεις της Μοναδικότητας. Ενώ εικόνα του Θεού για την Σοφία είναι η "Γνώση του Απείρου", για το Άτομο είναι η "Υπέρβαση της Νομοτέλειας". Ενώ Αξιωματούχος και Σοφία αναζητούν το Νόημα, ο Συνεργάτης και το Άτομο αναζητούν την Ελευθερία. Η εμμονή του Αξιωματούχου και της Σοφίας με την οργάνωση του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου αντικαθίσταται με την εμμονή του Συνεργάτη και του Ατόμου στις ανταλλακτικές σχέσεις με περισσότερους ή λιγότερους Κανόνες (διάβαζε περισσότερο ή λιγότερο Κράτος).

Το κόμμα του Συνεργάτη δίνει έμφαση στις ανταλλακτικές σχέσεις με πληθώρα Κανόνων, επιδιώκοντας την Ελευθερία μέσα από οικονομίες κλίμακος και υλικών αγαθών. Το κόμμα του Ατόμου δίνει έμφαση στις ανταλλακτικές σχέσεις με ελάχιστους Κανόνες, επιδιώκοντας την Ελευθερία μέσα από την Καινοτομία και τα υλικά αγαθά. Το φυσικό σύμβολο του κόμματος του Συνεργάτη είναι μια φουρτουνιασμένη θάλασσα λόγω της Ιστορίας, ενώ του κόμματος του Ατόμου είναι τα απόκρυμνα βουνά λόγω της Επιθυμίας. 

Στην Βρετανική κοινωνία το κέντρο βάρους κλίνει προς τον Συνεργάτη, ενώ στην Αμερικανική κοινωνία προς το Άτομο.

 Δημήτρης Ζιαμπάρας

πηγή: Aντίφωνο

Τετάρτη 8 Φεβρουαρίου 2012

Η διαχρονικότητα του ρόδακα

ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ -ΡΟΔΑΚΕΣ ΟΡΟΦΗΣ

Μερικά ιστορικά στοιχεία για τους ρόδακες, ως κοσμήματα και φυλαχτά σπιτιών, που αναδεικνύουν, τόσο την αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια, όσο και την βαθιά θρησκευτική πίστη των προγόνων μας.

Ο ρόδακας, (ρόδαξ, ρόδον, τριαντάφυλλο), είναι ένα διαχρονικό κόσμημα, σύμβολο και φυλαχτό.

Η χρήση του άρχισε από την Μυκηναϊκή εποχή και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το σχήμα και ο αριθμός των φύλλων του και ο συμβολισμός τους συναρτώνται με τις δοξασίες των αρχαίων θρησκειών των Ελλήνων, με την χριστιανική μας πίστη αλλά και με τη μουσουλμανική πίστη στα Βαλκάνια.

Έτσι, μπορούμε να διακρίνουμε κυρίως δύο ρόδακες, τον «αρχαιο-ελληνικό ρόδακα» και τον «ελληνο-χριστιανικό ρόδακα».

  Ο «αρχαιο-ελληνικός ρόδακας».
Ο αρχαιο-ελληνικός ρόδακας ήταν αρχικά στολίδι στα διαδήματα των βασιλισσών των Μυκηναίων. Στην κλασσική περίοδο, οι ρόδακες κοσμούσαν τις οροφές των ιερών της Αφροδίτης, των Ασκληπιείων, τις τοιχογραφίες σπιτιών αρχόντων και ήταν διάδημα της Άρτεμης και της Αφροδίτης. Ρόδακας  ήταν και η βάση του «Ήλιου της Βεργίνας» των Μακεδόνων Βασιλέων.

Ο αρχαίος-ελληνικός ρόδακας είχε σχήμα μικρού ρόδου (τριαντάφυλλου), με ανοιγμένα και στρογγυλά στις άκρες τα φύλλα του, περιβάλλονταν από κύκλο και ήταν χαραγμένος πάνω σε πέτρα ή μάρμαρο ή από χρυσό. Τα φύλλα του στην αρχή ήταν τέσσερα και στη συνέχεια επτά, δώδεκα και δέκα έξι στην Μακεδονική περίοδο.

 Ο αριθμός των φύλλων του είχε διαχρονικό συμβολικό χαρακτήρα. Συμβόλιζαν τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (αέρας, γη, φωτιά, νερό), τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου ή τους δώδεκα θεούς των αρχαίων Ελλήνων και την παγκόσμια κυριαρχία και ακτινοβολία των Βασιλέων της Μακεδονίας. Ήταν σημεία ομορφιάς, αγνότητας, ευγονίας, λατρείας και ισχύος. 
Ευρήματα αρχαίου-ελληνικού ρόδακα υπάρχουν σε χρυσό διάδημα βασίλισσας στις Μυκήνες, στο Θόλο της Επιδαύρου, σε διάδημα προτομής της Θεάς Άρτεμης που βρέθηκε στο Καρπενήσι, σε διάδημα χρυσελεφάντινης γυναικείας κεφαλής στους Δελφούς, σε τοιχογραφίες αρχοντικών στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, σε κιονόκρανα του Ιερού της Ελευσίνας, κ.α.

Ένας ιδιαίτερος τύπος ρόδακα είναι ο γλωσσωτός, που αποτελείται συνήθως από έξι πέταλα με πολύ στρογγυλεμένα άκρα σαν γλώσσες. Το σχήμα αυτό έχει μάλλον μυκηναϊκή παρά ανατολική προέλευση. Τα πέταλα είναι διακοσμημένα με ομφαλό, με ανάγλυφο πρόσωπο, με ολόγλυφα κεφάλια γρυπών και ταύρων ή με μορφές πουλιών και εντόμων. Στο πίσω μέρος φέρουν έναν κρίκο ανάρτησης. Αποτελούσαν εξαρτήματα διαδημάτων είτε στολίδια για τις κοτσίδες των μαλλιών. Μπορούσαν επίσης να ραφτούν πάνω στο ρούχο ή να περαστούν σε κορδόνι και να φορεθούν στο λαιμό. Οι ρόδακες αυτοί ανήκουν στις επιτυχέστερες στιγμές της αρχαίας ελληνικής χρυσοχοΐας, τόσο από πλευράς έμπνευσης όσο και εκτέλεσης.
  Ο «ελληνο-χριστιανικός ρόδακας»
Ο ελληνο-χριστιανικός ρόδακας συναρτήθηκε με την λατρεία της Παναγίας. Ως «Ρόδον το Αμάραντον» προσφωνήθηκε η Παναγία και από τότε, ο ρόδακας, το ρόδο, το τριαντάφυλλο, κοσμεί τις εικόνες της. Έχει το σχήμα του αρχαιο-ελληνικού ρόδακα (μικρό ρόδο, με ανοιγμένα και μυτερά φύλλα, που περιβάλλεται από κύκλο) και ζωγραφίζεται στην εικόνα της Παναγίας.Τα φύλλα του ελληνο-χριστιανικού ρόδακα είναι  τέσσερα σε σχήμα Σταυρού ή επτά και περισσότερα, από τα οποία τέσσερα σχηματίζουν Σταυρό.

Συμβολίζουν τη Σταύρωση του Χριστού ή τα επτά μυστήρια ή και το πραγματικό τριαντάφυλλο (αγνότητα της πίστης). Ελληνοχριστιανικό ρόδακα, φυλαχτό, σκάλιζαν οι χριστιανοί και στους ακρογωνιαίους λίθους των σπιτιών τους. 

Στις εικόνες της Παναγίας ο ελληνοχριστιανικός ρόδακας συμβολίζει την αγνότητα, το αμόλυντο, το άσπιλο, την καθαρότητα, την ομορφιά και την ευωδιά, που εκπέμπει στους Χριστιανούς η λατρεία στις Παναγίας. 

 Στα χριστιανικά σπίτια ο ελληνο-χριστιανικός ρόδακας είναι φυλαχτό της Παναγίας και σημείο ευγονίας, αποτροπής, εξουδετέρωσης του κακού. Ελληνο-χριστιανικοί ρόδακες υπάρχουν σήμερα σε εικόνες στις Παναγίας της Τήνου, της Προυσιώτισσας, της Μονής Μεγίστης Λαύρας, σε βυζαντινές εικόνες Μοναστηριών της Υπεραγίας Θεοτόκου, σε υπέρθυρα, παράθυρα, τέμπλα, δισκοπότηρα εκκλησιών και σε αγκωνάρια σπιτιών, ως φυλαχτά. Με ρόδακες (τριαντάφυλλα) στολίζονται και οι εικόνες της Παναγίας, στις γιορτές της.


ΠΗΓΕΣ:  
(Α) ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΡΟ φύλλο υπ αρθμ΄ 51, απόσπασμα άρθρου κ.Λεωνίδα Καρφή: http://www.dikastro.gr/images/pdf/%2051.pdf 


(Β) ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -   ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011, Τέυχος 98 , Σελ.50, ΄Αρθρο ιδίου