Τρίτη 5 Μαΐου 2009

Προμηθέας


Ερμηνείες

Ο Σαμάν (oς) ή σοφός ή μάγος – θεραπευτής της πρωτόγονης ομάδας, ήταν αυτός ο άνθρωπος που συγκέντρωνε στο μυαλό του τη σοφία που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά προφορικά και που είχε τη δύναμη να επικοινωνεί με τα “πνεύματα”, τις αθάνατες δυνάμεις που κυριαρχούσαν στον υπαρκτό κόσμο-φύση. Το μεγάλο επίτευγμα των σοφών – σαμάν της πρωτόγονης εποχής ήταν η παραγωγή της φωτιάς. Ως τότε, οι άνθρωποι έβλεπαν τη φωτιά στους κεραυνούς ή στα ηφαίστεια, στις τρομερές φυσικές δυνάμεις. Οι σοφοί – σαμάν που κατόρθωσαν να παράγουν τη φωτιά τεχνητά είχαν προσφέρει στους ανθρώπους ένα μέρος της θεϊκής δύναμης.

Η ανακάλυψη της φωτιάς συνέπεσε με την παγετωνική περίοδο. ΄Ετσι για τον πρωτόγονο άνθρωπο οι τρομερές δυνάμεις που κυβερνούσαν τον κόσμο -(οι Θεοί)- που είναι τα πνεύματα του περιβάλλοντος, οργισμένα γιατί ο άνθρωπος πήρε τη θεϊκή τους δύναμη, εξαπέλυσαν τους παγετώνες που έτειναν να αφανίσουν τα πάντα. Μόνο χάρη στη φωτιά σώθηκε ο άνθρωπος. Ο σοφός – σαμάν, το πρότυπο του Προμηθέα, είχε σώσει τους ανθρώπους, αφού πήρε τη φωτιά από τους Θεούς.

Ο Προμηθέας εδώ συμβολίζει το δυνατό άνθρωπο, που υψώθηκε πάνω από τη μοίρα του θνητού, που άγγιζε το θείο και άνοιγε στον άνθρωπο το δρόμο της κυριαρχίας πάνω στο εχθρικό περιβάλλον.

Ο φορέας της φωτιάς έγινε πραγματικά ο ενσαρκωτής όλων των γνώσεων. Εδώ διαμορφώνεται το αρχέτυπο του Προμηθέα. Ο Προμηθέας είναι ο σοφός που κατέκτησε τη γνώση και τη μετάδωσε στον άνθρωπο. Ο πολιτισμός βγήκε από τη σκέψη αυτού του σοφού.

Η τραγικότητα του ήρωα τον κάνει το πρότυπο του τραγικού ανθρώπου ή του πολιτικού ανθρώπου και σ’ αυτήν του την έκφραση απέκτησε παγκόσμια φήμη. Ο Προμηθέας δεν ήταν θεός και σε αντίθεση με όλους τους άλλους ημίθεους δεν ήταν θεογέννητος. Ανέβηκε στον Όλυμπο με την δύναμή του και με το νου του.

Ο Προμηθέας επίσης συμβολίζει την επινοητικότητα και την προνοητικότητα. Συμβολίζει το πνεύμα ανεξαρτησίας απέναντι στην εξουσία (ΔΙΑΣ). Προβάλλει τη δύναμη του νου και της θέλησης.

Όμως στα έργα των τραγικών ποιητών και ιδιαίτερα του Αισχύλου ο μύθος παίρνει μια άλλη διάσταση. Για τον Αισχύλο στο έργο “Προμηθέας Δεσμώτης” ο Προμηθέας χάρισε δώρα – γνώση – στους ανθρώπους για να τους βοηθήσει να αποφύγουν τον αφανισμό. ΄Εσβησε από τους θνητούς το φόβο του θανάτου έδωσε τη φωτιά στο ανθρώπινο γένος, τις τέχνες και τους έδωσε νου και σκέψη, απαρχή του πολιτισμού και όλων των τεχνών (Αρχιτεκτονική, Αριθμητική, Γεωργία, Ναυσιπλοΐα, Ιατρική, Μαντική, Μεταλλουργία κ.ά).

Στο πολιτικό επίπεδο, ο Αισχύλος στα έργα του εκφράζει το ιδανικό του πολίτη, που μόνος του αποφάσιζε και δρούσε, που ήξερε να ορθώνεται μπροστά στη μοίρα του και να νικάει με τη λογική του. Και αυτήν τη λογική θέλει να εκφράσει στο θέατρό του. Ο Προμηθέας θα γίνει το σύμβολο του τραγικού ή πολιτικού ανθρώπου, του ανθρώπου που δημιούργησε τον πολιτισμό. Είναι ο ήρωας που ορθώθηκε με τη δύναμη, με τη θέλησή του και το δόλο ενάντια στους θεούς. Οι θεοί τον τιμωρούν σκληρά, αλλά ο Προμηθέας αλύγιστος συνεχίζει να αντιστέκεται. Και στο τέλος νικάει και λυτρώνεται.

5 σχόλια:

  1. Μακάρι να μπορούσαμε όλοι να δράσουμε ως πολίτες και άνθρωποι σαν τον Προμηθέα. Αποτελεί ένα παράδειγμα προς μίμηση απο τα χιλιάδες παραδείγματα της Αρχαίας Ελληνικής γραμματείας. Συμπάσχουμε τον Προμηθέα και αναμένουμε τον Ηρακλή να τον ελευθερώσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το θέμα είναι τι έκανε την ελευθερία που κέρδισε; Δυστυχώς δεν σώθηκε το τελευταίο μέρος της τριλογίας του Αισχύλου "Προμηθέας Λυόμενος", (εκτός από ελάχιστα αποσπάσματα), προκειμένου να έχουμε καλύτερη εικόνα του μύθου, σε πολιτικό επίπεδο τουλάχιστον. Πάντως με προβληματίζει πολύ το περιεχόμενο αυτής της χαμένης τραγωδίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Το τρίτο μέρος της τριλογίας είναι μεταφορικά: η βοήθεια που ζητείται από τους "κορυφαίους" και "οι συμβουλές τους", στις πολιτικές ηγεσίες , που τα κάνουν "θάλασσα"

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. O Προμηθέας είναι ένας υπεράνθρωπος.Το Υπέρ είναι η τύχη, ο 'Ανθρωπος είναι η ανάγκη.Τάδε έφη ο Δάσκαλος...

    ΑπάντησηΔιαγραφή