Το σλαβικό πρόβλημα στην Ελλάδα

Ο σλαβικός κόσμος αποτελεί, εδώ και 14 αιώνες, μιαν από τις σταθερές, η οποία δεσπόζει καθοριστικά στην εθνολογική, γλωσσική και την πολιτιστική φυσιογνωμία ενός μεγάλου μεγάλου μέρους της γηραιάς μας Ηπείρου. ..., οι Σλάβοι αποτελούν το τελευταίο χρονολογικά κύμα της μεγάλης μετανάστευσης των λαών στην Ευρώπη. ...

Το καθοριστικό εκείνο στοιχείο που προσδίδει ιδιαιτερότητα στη σλαβική παρουσία στην Ευρώπη είναι οι συνθήκες, οι οποίες υπαγορεύουν το σλαβικό εποικισμό στη Β., την Κεντρική και τη ΝΑ Ευρώπη..., η μετακίνηση του κυρίως όγκου των σλαβικών φύλων από την κοιτίδα τους έχει τον χαρακτήρα μιας μετανάστευσης που υπαγορεύεται από δημογραφικούς κυρίως παράγοντες. Οι Σλάβοι δηλ. αρχίζουν από τις πρώτες δεκαετίες του 6ου αιώνα να διεισδύουν κατά φύλα στις περιοχές εκείνες της Ευρώπης που είναι αραιοκατοικημένες αναπληρώνοντας έτσι ένα δημογραφικό κενό....

Ένα δεύτερο, καθοριστικό για την εθνογενετική διαμόρφωση του σλαβικού κόσμου, δεδομένο είναι ότι την πολιτειακή δομή των σλαβικών φύλων που εγκαθίστανται από τον 6ο αιώνα την χαρακτηρίζει μια ατελής ακέφαλη οργάνωση. Ο θεσμός του φορέα της κεντρικής εξουσίας του μονάρχη, είναι ένας εξωγενής παράγων που θα μεταφυτευθεί, σε ένα μέρος μόνο του σλαβικού κόσμου. Οι ιστορικές διεργασίες, οι οποίες εκτυλίσσονται κατά διαστήματα, περίπου από τον 6ο μέχρι τις αρχές του 11ου αιώνα καταλήγουν σε μια τομή, η οποία εγκαινιάζει μια νέα ιστορική περίοδο:

Σε ορισμένες περιοχές, όπου έχουν εγκατασταθεί σλαβικά φύλα, θα επικρατήσει, κατά κανόνα: ως αποτέλεσμα εξωτερικών επιδράσεων, ο θεσμός της κεντρικής εξουσίας και θα σχηματισθούν τα επί μέρους μεσαιωνικά κρατικά μορφώματα (κατά χρονολογική σειρά: Βουλγαρία, Μοραβία, Ρωσία, Πολωνία, Σερβία και Κροατία) από τα οποία κατά τους νεότερους χρόνους, θα δημιουργηθούν τα αντίστοιχα έθνη, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα.

Τα φύλα όμως εκείνα, τα οποία κατά την ανωτέρω περίοδο θα διατηρήσουν το αρχέγονο πολιτειακό καθεστώς (εκείνο δηλ. της ακέφαλης πολιτειακής οργάνωσης) είτε θα αφομοιωθούν εθνογλωσσικά από τους γειτονικούς λαούς, είτε θα επιβιώσουν ως τη νεότερη περίοδο ως μεμονωμένες γλωσσικές νησίδες μέσα σε ένα κράτος, η εθνική γλώσσα του οποίου δεν θα είναι η Σλαβική.

Επειδή, όπως είναι προφανές, η δεύτερη περίπτωση είναι εκείνη, η οποία μας ενδιαφέρει σήμερα, ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στα ιστορικά παραδείγματα, ξεκινώντας από τον απώτατο Βορρά και καταλήγοντας στο δικό μας Νότο.

Α) Τα σλαβικά εκείνα φύλα που, κατά τον 7ο αι. εγκαθίσταται στην παράλιο ζώνη της Β. Θάλασσας που ορίζεται από τις εκβολές του ποταμού Έλβα στη Δύση και του ποταμού Oder στην Ανατολή (Γερμανία) κατορθώνουν, διατηρώντας την παγανιστική τους θρησκεία και ένα ιδιότυπο πολιτειακό σύστημα ομοσπονδίας κατά φύλα, να διατηρήσουν την εθνολογική τους ταυτότητα μέχρι 12ο αιώνα, περίοδο κατά την οποία επιτείνεται η προσπάθεια του Φραγκικού κράτους να ενσωματώσει τα ανατολικά αυτά εδάφη στην επικράτεια του. Μετά την απώλεια της πολιτικής αυτονομίας, αρχίζει για τους βόρειους Σλάβους μια περίοδος βαθμιαίας αφομοίωσης από το γερμανικό στοιχείο. Λίγα χρόνια πριν την πτώση της Κων/πολης εξακολουθεί να ακούγεται η σλαβική διάλεκτος στην πόλη Lubeck,... Στις αρχές του 18ου αι., όπως μαρτυρεί το ληξιαρχικό βιβλίο μιας μικρής ενορίας κοντά στο Αννόβερο, πεθαίνει και ο τελευταίος χρήστης του ιδιώματος και σβήνει οριστικά η σλαβική παρουσία στη Β.Α. Γερμανία. ...

Β) Οι τύχες των Σοραβών, σλαβικών φύλων, που εγκαταστάθηκαν σε νοτιότερα από τους προηγούμενους εδάφη κατά την αυτή περίοδο, παρουσιάζουν την ίδια αναλογία. Κατά το πρώτο ήμισυ του 10ου αι., οι ηγέτες των φύλων αυτών εντάσσονται στο σύστημα της φεουδαρχικής αριστοκρατίας του Φραγκικού κράτους. Ως υπήκοοι του Φραγκικού κράτους αρχικά, του βασιλείου της Σαξονίας αργότερα και του νεότερου γερμανικού κράτους κατά τη σύγχρονη περίοδο, οι Σαραβοί επιβιώνουν γλωσσικά μέχρι σήμερα σαν μια μικρή νησίδα στη Ν. Σαξωνία.

Γ) Η σλαβική παρουσία στη σημερινή Ν. Αυστρία (Καρινθία) δεν γίνεται αντιληπτή σήμερα μόνον από το σλαβικό έτυμο της πόλης Graz, αλλά και από τη σλαβική διάλεκτο που ομιλείται ακόμη σε ορισμένες περιοχές…

Δ) Φτάνοντας, τώρα, στη σλαβική παρουσία στο μεσαιωνικό ελλαδικό χώρο θα πρέπει να επισημανθούν εδώ οι τυπολογικές αναλογίες με τα προηγούμενα δεδομένα, ότι δηλ. :

α) Η ειρηνική διείσδυση και μόνιμη εγκατάσταση των Σλάβων γεωργών στον ελλαδικό χώρο ευνοείται από τη δημογραφική κατάσταση, στην οποία βρίσκεται το γηγενές στοιχείο και

β) ότι τα σλαβικά φύλα, τα οποία συμβιώνουν με το γηγενή (ελληνόγλωσσο) πληθυσμό δεν κατορθώνουν να δημιουργήσουν κάποιο κρατικό μόρφωμα και εντάσσονται διοικητικά στο βυζαντινό σύστημα.
Οι εθνογενετικές διεργασίες που αρχίζουν να εκτυλίσσονται όταν, τον 6ο αι., τα σλαβικά φύλα εγκαταλείπουν την αρχική τους κοιτίδα στην Ουκρανία και κατά κύματα πλημμυρίζουν τον κεντρικό, το βόρειο και το νοτιανατολικό χώρο της ηπείρου μας, αποτελούν, αναμφίβολα, ένα αντικειμενικό δεδομένο με διαχρονικές και πανευρωπαϊκές συνέπειες. Τα σλαβικά φύλα, τα οποία εγκαθίστανται στις νέες τους πατρίδες θα αποτελέσουν, από την άλλη πλευρά, τον πυρήνα των επί μέρους σλαβικών εθνών, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα. Μια άλλη σημαντική έκφανση του φαινομένου, στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα αποτελεί και η μακραίωνη συμβίωση των σλαβικών φύλων με γηγενή στοιχεία (τον γερμανόφωνο κόσμο στο Βορρά και τους ελληνόφωνους στο Νότο)…

Θα πρέπει, ωστόσο να τονίσουμε επιγραμματικά ότι: δύο είναι οι λόγοι που οδήγησαν την νεοελληνική έρευνα σε μια εσωστρεφή θεώρηση του παρελθόντος· θεώρηση, η οποία έχει τον αντίκτυπο της στο ευρύτερο κοινωνικό μας σύνολο, με διαστάσεις ιδιαίτερα ανησυχητικές στις μέρες μας. Ο γνωστός σε όλους μας Philip Fallmeraier κληροδότησε στην επιστήμη ενός νέου κράτους, που εμάχετο να εδραιώσει την υπόσταση του στη μεταναπολεόντειο Ευρώπη, ένα αμυντικό σύνδρομο, οι συνέπειες του οποίου είναι ακόμα ορατές στην αντιρρητική εν γένει τάση της ερευνητικής μας προσπάθειας.

Ο δεύτερος λόγος συναρτάται άμεσα από τη στάση των βορείων μας γειτόνων, οι οποίοι, εδώ και έναν και πλέον αιώνα, δεν περιορίστηκαν μόνο στο «ακαδημαϊκό» έργο, χαλκεύοντας τις ελληνικές πηγές και την ελληνική ιστορία, αλλά κατέδειξαν έμπρακτα δύο φορές κατά το πρόσφατο παρελθόν ότι είναι ικανοί να προχωρήσουν ακόμα και στη φυσική εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού της Μακεδονίας, αλλά και να εξαφανίσουν τους πνευματικούς του θησαυρούς…

Οι δύο, λοιπόν αυτοί παράγοντες (το σύνδρομο του Fallmeraier και οι διαθέσεις των γειτόνων) αποτελούν και το ιστορικό αίτιο της μέχρι σήμερα απροθυμίας των ελλήνων ερευνητών να εγκύψουν στη μελέτη του σλαβικού κόσμου.

Φ. Μαλιγκούδης

Μια φωνή από το παρελθόν μας προδικάζει το μέλλον!

«…Ελπίζω ότι όσοι εξ´ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησιν θέλουν γνωρίσει μεθ´ εμού ότι εις τας παρούσας περιπτώσεις, όσοι ευρίσκονται εις δημόσια υπουργήματα δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς αναλόγως με τον βαθμό του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλ´ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την εξουσίαν της…»

«…εφ´ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν».

Ιωάννης Καποδίστριας

Πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος, απεθυνόμενος προς την Δ´ Εθνοσυνέλευση

Η γυναίκα ως στοιχείο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Τα ανθρώπινα δικαιώματα αν και αφορούν κάθε άνθρωπο δεν είναι κατανοητά από κάθε άνθρωπο. Το νομικό τους πλαίσιο δυσκολεύει την κατανόηση από τους μη ειδικούς και συνεπώς δημιουργείται ένα κοινωνικό παράδοξο.

Όμως με την ύπαρξη της γυναίκας, η αφαιρετική τους οντότητα μπορεί να γίνει εύκολα προσιτή. Η θέση της γυναίκας μέσα σε ένα κοινωνικό πεδίο είναι ενδεικτική της κατάστασης όσον αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα και συνεπώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βαρόμετρο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η γυναίκα ως ανθρώπινη οντότητα δεν αποτελεί έναν στόχο μα ένα μέσο. Αυτό όμως δεν πρέπει να θεωρηθεί ως αρνητικό ειδικά από το γυναικείο φύλο.

Αντιθέτως είναι μια de facto απόδειξη ότι η γυναίκα μπορεί να δώσει το στίγμα του ηθικού επιπέδου μιας δεδομένης κοινωνίας. Διότι ακόμα και αν μερικοί από εμάς ειδικά στις μεσογειακές χώρες δεν το κατανοήσουν, υπάρχει ένας ισχυρός συσχετισμός μεταξύ της μεταχείρισης της γυναίκας και το επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συνεπώς αν θέλουμε να εξετάσουμε σε ποια κατάσταση βρίσκονται τα ανθρώπινα δικαιώματα σε μια περιοχή του κόσμου, είναι καλό να κοιτάζουμε προσεχτικά το ρόλο της γυναίκας σε σχέση με την κοινωνία. Και αν δεν γίνει αυτό, σημαίνει ότι συνειδητά πια αγνοούμε την πραγματική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η συμβολή του γυναικείου στοιχείου στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι μόνο συμβολική με την απλή της έννοια, είναι και ουσιαστική. Μέσω του γυναικείου πεδίου δίνεται μια μάχη αξιολογίας. Διότι μέσα στην κοινωνία κάθε άνθρωπος έχει μια τιμή αλλά όχι αναγκαστικά μια αξία.

Με τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών αλλάζει και η γενική νοοτροπία. Διότι αυτή η μειονότητα αποτελεί την πλειοψηφία της ανθρωπότητας και είναι de facto αντιπροσωπευτική για την έννοια του ανθρώπου.

Με άλλα λόγια ακόμα και ποσοτικά θα μπορούσε να πει κάποιος ότι ο ορισμός του ανθρώπου αφορά στην ουσία τη γυναίκα. Συνεπώς η συμβολή είναι ανατρεπτική ακόμα και αν δεν αφορά ακόμα την εξουσία. Πάντως στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο οποίος ασχολείται μόνο με την ουσία και όχι την εξουσία, το γυναικείο στοιχείο έχει δώσει το στίγμα του με έναν πολύπλευρο τρόπο εφόσον η δράση του είναι και δυναμική και στατική. Πολλές γυναίκες ασχολούνται δυναμικά και αποτελεσματικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και πολλές γυναίκες υποφέρουν στατικά διότι δεν τα έχουν.

Μόνο που όλες διεκδικούν αυτά τα δικαιώματα. Και ο λόγος είναι απλώς ότι όλες ετοιμάζουν με τα παιδιά τους την επόμενη ανθρωπότητα που πρέπει να έχει το δικαίωμα το πιο στοιχειώδες:

το δικαίωμα να ζήσει

Ν. Λυγερός.

Το τέλος της αρχαιότητας και η αποδημία των φιλοσόφων.

Η συμβατική χρονολογία του τέλους του αρχαίου κόσμου είναι το έτος 529, όταν ο Ιουστινιανός υποχρέωσε την Ακαδημία της Αθήνας να διακόψει τη λειτουργία της. Αυτό ήταν αποτέλεσμα διοικητικών μέτρων και απαγορεύσεων που δημιούργησαν συνθήκες κάτω από τις οποίες η Ακαδημία δεν μπορούσε πια να συνεχίσει το έργο της. Η σημαντική περιουσία της Ακαδημίας φαίνεται ότι δημεύθηκε, ενώ απαγορεύθηκε η διδασκαλία του δικαίου και της φιλοσοφίας στην Αθήνα. Τα χρόνια εκείνα η Ακαδημία της Αθήνας αριθμούσε σχεδόν εννέα αιώνες ζωής, αν και όπως φαίνεται δεν λειτουργούσε πια στον Κολωνό, ενώ οι πλατωνικές σπουδές είχαν παραχωρήσει τη θέση τους σε ένα μόρφωμα νεοπλατωνισμού, αποκρυφισμού και ανατολικών δοξασιών.

Η διακοπή της λειτουργίας της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας της Αθήνας αποτελεί το επιστέγασμα της προσπάθειας του Ιουστίνου και του Ιουστινιανού για θρησκευτική ενότητα. Εκτός από τον διωγμό των εθνικών διώχθηκαν και οι γνωστικιστές και οι μανιχαϊστές, οπαδοί του δυϊσμού, της ιδεολογίας του περσικού εχθρού, τους οποίους μάλιστα η Σασσανιδική Περσία ήταν πρόθυμη να υποδεχθεί ως πρόσφυγες. Παρά τη διακοπή της λειτουργίας της Ακαδημίας της Αθήνας φαίνεται ότι οι αντίστοιχες φιλοσοφικές σχολές σε άλλες πόλεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνέχισαν να λειτουργούν για αρκετές δεκαετίες. Η φιλοσοφική σχολή της Αλεξάνδρειας αφοσιωμένη στη διδασκαλία του Αριστοτέλη δεν θίχθηκε, όπως και οι σχολές φιλολογίας στη Γάζα και νομικής στη Βηρυτό.

Εκείνο που είναι γνωστό είναι η μοίρα του τελευταίου σχολάρχη της Ακαδημίας Δαμάσκιου και των άλλων φιλοσόφων που δίδασκαν εκεί. Οι πληροφορίες που έχουμε οφείλονται στον ιστοριογράφο Αγαθία τον Σχολαστικό. Ο Αγαθίας επαινεί το σώμα των φιλοσόφων δασκάλων της Ακαδημίας, τους οποίους χαρακτηρίζει ως «άκρον άωτον» της διανόησης της εποχής τους. Εκτός από τον Δαμάσκιο από τη Συρία, ηγέτη και σχολάρχη της Νεοπλατωνικής Σχολής, οι υπόλοιποι έξη φιλόσοφοι ήταν οι: Σιμπλίκιος από την Κιλικία, σχολιαστής του Αριστοτέλη, Ευλάμπιος από τη Φρυγία, Πρισκιανός από τη Λυδία, που συνέγραψε αργότερα ένα φιλοσοφικό εγχειρίδιο για τον βασιλέα Χοσρόη, Ερμείας, Διογένης από τη Φοινίκη και Ισίδωρος από τη Γάζα. Αν εξαιρέσουμε τον Δαμάσκιο, τον Πρισκιανό και τον Σιμπλίκιο, λίγα είναι γνωστά για τους υπόλοιπους φιλοσόφους και δεν έχουν διασωθεί γραπτά τους.

Ο Αγαθίας διηγείται πως οι φιλόσοφοι της Ακαδημίας είχαν εξιδανικεύσει τον διάδοχο του περσικού θρόνου Χοσρόη, για τον οποίο κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή φήμες που τον ανέβαζαν σε πρότυπο αρετής και σοφίας. Οι κύκλοι της Ακαδημίας σχημάτισαν την εικόνα ενός ιδανικού περιβάλλοντος στην αυλή της Περσίας στην Κτησιφώντα, όπου είχε πραγματοποιηθεί το πλατωνικό ιδεώδες του φιλοσόφου βασιλέα και όπου θα μπορούσαν να βρουν ένα περιβάλλον ιδανικό για φιλοσόφους. Η εξιδανίκευση της ζωροαστρικής Περσίας εξηγείται από την παλιά αντίληψη ότι το πνεύμα του Ζωροάστρη αναδυόταν μέσα στην πλατωνική σοφία.

Οι πλατωνιστές εκτιμούσαν τον Ζωροάστρη ως έναν από τους μεγαλύτερους φωτοδότες του κόσμου. Άλλωστε η ζωροαστρική επανάσταση, ως απελευθέρωση της θρησκευτικής σκέψης από την ύλη προς την κατεύθυνση μιας ανώτερης ηθικής και μιας υψηλής σοφίας, συγκίνησε τους στοχαστές από την αρχαιότητα μέχρι τον Φρειδερίκο Νίτσε.

Την ίδια εποχή, η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν σε πόλεμο με την Σασσανιδική Περσία, πράγμα που δεν εμπόδισε τους φιλοσόφους της Ακαδημίας να επιχειρήσουν αποδημία στην περσική αυλή. Πρέπει να συμπεράνουμε ότι η αυτοκρατορική διοίκηση συμπεριφέρθηκε με επιείκεια προς τους φιλοσόφους, τους έδωσε τα μέσα και τους επέτρεψε να καταφύγουν στην Κτησιφώντα, παρά τις πολιτικές διαστάσεις του θέματος, αφού το επεισόδιο αυτό αποτελούσε πρόκληση για τον ίδιο τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Η αποδημία των φιλοσόφων φαίνεται να έγινε μετά το 529, αφού ο Χοσρόης, στον οποίο προσωπικά κατέφυγαν, ανέβηκε στον περσικό θρόνο το 531. Δεν είναι επίσης κατανοητό πώς η ομάδα των φιλοσόφων πραγματοποίησε το μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι προς την Περσία, περνώντας μάλιστα από το μέτωπο των εμπολέμων.

Ωστόσο, τα όνειρα και οι επιθυμίες των φιλοσόφων διαψεύσθηκαν οικτρά αμέσως μετά την άφιξή τους στην περσική αυλή της Κτησιφώντος, όπου πίστευαν ότι θα μπορούσαν να ζήσουν όπως επιθυμούσαν. Πρώτα-πρώτα, παρά την ευνοϊκή υποδοχή τους από τον Χοσρόη και τη γενναιοδωρία του, διαπίστωσαν ότι οι κορυφαίοι Πέρσες ήταν αλαζόνες και ανυπόφορα υπερφίαλοι. Αντί να συναντήσουν το ιδεατό περιβάλλον που με τη φαντασία τους είχαν κατασκευάσει, βρέθηκαν μέσα σε έναν κόσμο ανηθικότητας, βουλιμίας, αποθηρίωσης, ωμότητας, απανθρωπιάς και καταπίεσης, δηλαδή με άλλα λόγια σε έναν κόσμο βάρβαρο. Πολύ γρήγορα και η τελευταία τους ελπίδα διαψεύσθηκε, αφού μιλώντας με τον ίδιο τον Χοσρόη ανακάλυψαν ένα αμαθές άτομο που καυχιόταν ότι φιλοσοφούσε, χωρίς να κατέχει τις βασικές πνευματικές και ηθικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο.

Ο Αγαθίας, μάλιστα, φροντίζει να περιγράψει με λεπτομέρειες το ποιόν του Χοσρόη διηγούμενος πώς ο βασιλιάς υπέκυψε στη γοητεία του Ουράνιου, ενός τυχάρπαστου τυχοδιώκτη, απατεώνα από την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος πρόβαλλε και αυτός ως φιλόσοφος. «Αποφεύγουμε και απορρίπτουμε ό,τι μας ξεπερνά», παρατηρεί ο Αγαθίας, σχολιάζοντας την προτίμηση του Χοσρόη προς τον Ουράνιο, παρά το ότι γνώρισε τους πολύ ανώτερους του Ουράνιου επτά φιλοσόφους. Φροντίζει μάλιστα να προσθέσει και τον αφορισμό του Σωκράτη από τον Γοργία: «ανάμεσα στους αδαείς, ο αδαής νικά τον ειδήμονα». Μάλιστα η πεποίθηση των Ρωμαίων ότι ο Χοσρόης ήταν άτομο βαθύτατα καλλιεργημένο, ήταν κατά τον Αγαθία αποτέλεσμα των κομπασμών και της φλυαρίας του Ουράνιου, που επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη γεμάτος πλούτη, θράσος και υπεροψία.

Πολύ σύντομα οι επτά φιλόσοφοι αποφάσισαν να επιστρέψουν το ταχύτερο στην Ελλάδα, παρά να κερδίσουν τα μεγάλα πλούτη που ο Χοσρόης, γοητευμένος από την αίγλη της φιλοσοφίας, τους πρόσφερε. Προτιμούσαν, όπως διηγείται ο Αγαθίας, να φτάσουν στο ρωμαϊκό έδαφος και να πεθάνουν, παρά να μείνουν έστω και λίγο ακόμη στην Περσία. Εκείνον τον καιρό, το 532, οι Ρωμαίοι και οι Πέρσες συνομολόγησαν ειρήνη, η οποία μάλιστα είχε αποκληθεί «αιώνια», αφού δεν είχε χρονικά όρια. Παραδόξως ένας από τους όρους της συνθήκης που υπογράφηκε αφορούσε τους ίδιους τους φιλόσοφους πρόσφυγες. Σύμφωνα με τον όρο αυτό τους επιτρεπόταν να γυρίσουν στον τόπο τους και να ζήσουν ελεύθερα «κατά την πατρώαν δόξαν», χωρίς να αλλάξουν τις αντιλήψεις τους. Είναι πολύ πιθανό ότι ο παράδοξος, για μια συνθήκη ειρήνης, αυτός όρος τέθηκε από τον ίδιο τον Χοσρόη.

Ο Αγαθίας μάλιστα αναφέρει ότι ο Χοσρόης εξάρτησε την έναρξη και την εφαρμογή της εκεχειρίας από την εφαρμογή αυτού του όρου. Είναι φανερό ότι η εικόνα που μας παραδίδει ο Αγαθίας αποσιωπά την γενναιοφροσύνη και το μεγαλείο του Χοσρόη του Α’, του οποίου η βασιλεία είναι ένδοξη και σύμφωνη με τη ζωροαστρική πρόθεση της μεταμόρφωσης του κόσμου μέσω μιας βασιλικής ηθικής. Χαρακτηριστική είναι η σχολή του Σαπούρ, λαμπρό πνευματικό κέντρο της εποχής εκείνης, όπου μεταφράστηκαν στα πεχλεβικά ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης.

Ο Αγαθίας αφηγείται το ταξίδι της επιστροφής των φιλοσόφων στα ρωμαϊκά εδάφη. Ο Σιμπλίκιος δίδαξε κατόπιν στη σχολή της Αλεξάνδρειας, ενώ οι υπόλοιποι φαίνεται ότι κατέληξαν ως δάσκαλοι στις Κάρρες της Μεσοποταμίας. Την ίδια χρονιά της επιστροφής των φιλοσόφων ο Ιουστινιανός επέλεξε δύο ιδιοφυείς επιστήμονες, εκπροσώπους των ελληνικών παραδόσεων στη Μικρά Ασία και συνεχιστές των ελληνικών μαθηματικών, ως αρχιτέκτονες της Αγίας Σοφίας. Μια νέα εποχή αρχίζει.

Δημήτρης Μαυρίδης

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

«Γνώση είναι το γεγονός ή η κατάσταση, του να γνωρίζεις κάτι, να έχεις αποκτήσει εξοικείωση, μέσω της εμπειρίας ή της σχέσης σου με αυτό».

«... ο α­λη­θι­νά ε­πα­να­στα­τι­κός α­ντί­κτυ­πος της ε­πα­νά­στα­σης πλη­ρο­φο­ριών δεν εί­ναι η τε­χνη­τή νο­η­μο­σύ­νη, οι πλη­ρο­φο­ρίες, ή η ε­πί­δρα­ση των υ­πο­λο­γι­στών και της ε­πε­ξερ­γα­σί­ας δε­δο­μέ­νων στη λή­ψη α­πο­φά­σε­ων, τη χά­ρα­ξη πο­λι­τι­κής ή τη στρα­τη­γι­κή.Το κλει­δί για τη συ­νε­χι­ζόμε­νη α­νά­πτυ­ξη και η­γε­σί­α στη Νέ­α Οι­κο­νο­μί­α δεν εί­ναι η η­λε­κτρο­νι­κή των υπο­λο­γι­στών αλ­λά οι γνω­στι­κές δε­ξιό­τη­τες των "ερ­γα­ζο­μέ­νων γνώ­σης".», Peter Drucker

Στη σημερινή εποχή, η Γνώση συνδέεται με την Έρευνα, την Καινοτομία και τις Νέες Τεχνολογίες. Πρό­κει­ται για έ­να νέ­ο ερ­γα­λεί­ο, που θα βο­η­θή­σει τους ορ­γα­νι­σμούς και τις ε­πι­χει­ρή­σεις να ε­πι­βιώ­σουν και να α­να­πτυ­χθούν στο α­παι­τη­τι­κό πε­ρι­βάλ­λον του 21ου αιώ­να. Στο πε­ρι­βάλ­λον αυ­τό οι πα­ρα­δο­σια­κοί πυ­λώ­νες οι­κο­νο­μι­κής, πο­λι­τι­κής και στρα­τιω­τι­κής δύ­να­μης (δη­λα­δή το κε­φά­λαιο, η γη, οι πρώ­τες ύ­λες, η τε­χνο­λο­γί­α) δεν α­πο­τε­λούν τους κα­θο­ρι­στι­κούς πα­ρά­γο­ντες ε­πι­τυ­χί­ας για έ­ναν ορ­γα­νι­σμό.

Σή­με­ρα οι ορ­γα­νι­σμοί ε­κτί­θε­νται σε έ­να πε­ρι­βάλ­λον που με­τα­βάλ­λε­ται διαρ­κώς και ε­πη­ρε­ά­ζε­ται ι­διαί­τε­ρα α­πό τις τε­χνο­λο­γι­κές, πο­λι­τι­κές και ε­πι­στη­μο­νι­κές αλ­λα­γές. Το μέλ­λον και η ε­πι­τυ­χί­α των ε­πι­χει­ρή­σε­ων κα­θο­ρί­ζο­νται πλέ­ον α­πό την ι­κα­νό­τη­τα να α­ξιο­ποιούν το πο­λύ­τι­μο α­γα­θό που κα­τέ­χουν: τη γνώ­ση.

Γε­νι­κά, μπο­ρού­με να πού­με ό­τι γνώ­ση εί­ναι οι πλη­ρο­φο­ρί­ες που χρη­σι­μο­ποιού­νται δη­μιουρ­γώ­ντας μί­α ι­κα­νό­τη­τα να λαμ­βά­νο­νται α­πο­φά­σεις και να ε­κτελού­νται διά­φο­ρες ε­νέρ­γειες. Μπο­ρεί δη­λα­δή να πε­ρι­γρα­φεί σαν μί­α ο­μά­δα από μο­ντέ­λα, τα ο­ποί­α πε­ρι­γρά­φουν διά­φο­ρες ι­διό­τη­τες και συ­μπε­ρι­φο­ρές σε ένα πε­ρι­βάλ­λον.

Η Γνώ­ση ως Πα­ρά­γο­ντας Διεθνούς Δύ­να­μης

H «γνώ­ση εί­ναι δύ­να­μη» κα­τά τον Σερ Φράν­σις Μπέ­ι­κον. Στην αυ­γή του 21ου αιώ­να, ο πραγ­μα­τι­κός πλού­τος τό­σο για τις ί­διες τις κοι­νω­νί­ες ό­σο και για τα ά­το­μα θα εί­ναι συν­δεδε­μέ­νος με την πα­ρα­γω­γή και τη διά­δο­ση της γνώ­σης, σε α­ντί­θε­ση με τον αιώνα που ε­γκα­τα­λεί­ψα­με, ό­που η δύ­να­μη βρι­σκό­ταν στην πα­ρα­γω­γή υ­λι­κών α­γα­θών. Η γνώ­ση θα εί­ναι αυ­τή που θα κα­θο­ρί­ζει τό­σο την α­ντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα της οικο­νο­μί­ας ό­σο και τον α­ντα­γω­νι­σμό στον ερ­γα­σια­κό χώ­ρο. Η ε­φαρ­μο­γή της ό­μως δε θε­ω­ρεί­ται εύ­κο­λη υ­πό­θε­ση.

Θα πρέ­πει λοι­πόν να α­να­πτυ­χθεί το ε­πί­πε­δο της γνώσης με την πρό­σβα­ση ε­νός ό­λο και με­γα­λύ­τε­ρου α­ριθ­μού α­τό­μων στην υποχρεωτική εκ­παί­δευ­ση και στη συ­νε­χή κα­τάρ­τι­ση. Η ε­νί­σχυ­ση της βα­σι­κής γε­νι­κής παι­δεί­ας σε συν­δυα­σμό με την α­νά­πτυ­ξη του το­μέ­α της τε­χνο­λο­γί­ας θα προ­ωθή­σει τον α­πώ­τε­ρο στό­χο.

Η α­να­πτυ­ξια­κή προ­σπά­θεια υ­πέρ της α­πα­σχό­λη­σης, προ­ϋ­πο­θέ­τει αν­θρώ­πι­νο δυ­να­μι­κό, με ευ­ρεί­α παι­δεί­α, υ­ψη­λή ε­ξει­δί­κευ­ση, ικα­νό­τη­τα προ­σαρ­μο­γής στις ε­ξε­λί­ξεις και ι­σό­τη­τα ευ­και­ριών. Μό­νον έ­τσι θα αρ­χί­σει να κα­τα­πο­λε­μεί­ται η α­νερ­γί­α και ο κοι­νω­νι­κός α­πο­κλει­σμός.

Τα έθνη αποτελούν μέρος ενός διευρυνόμενου δικτύου γνώσεων το οποίο δεν γνωρίζει σύνορα. Στον αιώνα μας, η ασφάλεια προϋποθέτει τη μοιρασιά και όχι τον προστατευτισμό στο γνωστικό πεδίο.

Καμία χώρα δεν μπορεί να εργαστεί στα όρια όλων των επιστημονικών πεδίων. Η επέκταση των συνόρων της γνώσης συνεπάγεται ότι η συνεργασία είναι το μέσον για τη παραγωγή της.

Τε­λειώ­νο­ντας, θα πρέ­πει να το­νιστεί ό­τι οι έ­ξυ­πνοι ορ­γα­νι­σμοί α­να­γνω­ρί­ζουν πλέ­ον ό­τι η γνώση εί­ναι μέ­ρος του ε­νερ­γη­τι­κού τους. Ί­σως εί­ναι το μό­νο που με­γα­λώ­νει με το πέ­ρα­σμα του χρό­νου και το ο­ποί­ο ε­άν αξιοποιηθεί κα­τάλ­λη­λα θα συντελέσει στην επιβίωσή τους και θα τους προσ­δώ­σει την ι­κα­νό­τη­τα να εί­ναι συ­νε­χώς α­ντα­γω­νι­στι­κοί και και­νο­τό­μοι στο μέλλον.

Κ.Λ.