Η αδελφοσύνη ως αυτοέλεγχος

Ν. Λυγερός

«Η Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας αξίωσε για όλους τους ανθρώπους το δικαίωμα διεκδίκησης της ευτυχίας. Η Γαλλική Επανάσταση αποκρυστάλλωσε αυτή την πρόταση σε μία και μόνη λέξη, Ελευθερία, και πρόσθεσε την Ισότητα, που σημαίνει έλεγχο, και την Αδελφοσύνη, που σημαίνει αυτοέλεγχο.» Halford Mackinder

Πολύ συχνά η αδελφοσύνη θεωρείται ως μία ουτοπική έννοια της Γαλλικής Επανάστασης του 1789. Θα προσπαθήσουμε ν’ αναδείξουμε την πραγματικότητα αυτής της έννοιας μέσω της κυβερνητικής προσέγγισης διότι στην ουσία δεν υπάγεται στην ουτοπία. Δεν θα θέλαμε, βέβαια, να μετατρέψουμε όλη την κοινωνία σ’ ένα κυβερνητικό σύστημα, αν και τέτοιες προσπάθειες έχουν γίνει ήδη και σε απόλυτα δημοκρατικό πλαίσιο και σε άκρως δικτατορικό πεδίο. Ανεξαρτήτως από την έννοια της κρατικής οντότητας, κάθε κοινωνικό σύνολο έχει μία συστημική υπόσταση. Η λειτουργία του ως ομάδα παράγει μία δυναμική που μπορεί να είναι εκθετική σε ρυθμό και να καταρρεύσει αν δεν υπάρχουν όρια.

Η ελευθερία ως έννοια, εκτός από το σολιψιστικό πλαίσιο, δεν έχει νόημα δίχως την αποδοχή της άλλης ελευθερίας σ’ ένα σύνολο ανθρώπων. Διότι η ατομιστική προσέγγισή της δεν αντέχει την ύπαρξη δύο ίδιων στρατηγικών μέσα στο ίδιο σύνολο.
Κατά συνέπεια, η ελευθερία ως ομαδική έννοια αποτελεί μία συμπεριφορά που οδηγεί σε μία ισορροπία, την οποία δεν έχουμε ανάγκη να χαρακτηρίσουμε τεχνικά με τα εργαλεία της θεωρίας παιγνίων. Σημασία έχει ότι υπάρχει. Αυτή η συμμετρία με την ευρύτερη έννοια δημιουργείται από το πλαίσιο της ισότητας,
Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας έλεγχος δίχως να υπονοείται η έννοια της ασφάλειας. Ο έλεγχος είναι απλώς η σκέψη που κατανοεί την ύπαρξη του άλλου που θέλει τα ίδια δικαιώματα. Μέσω της ίδιας διεκδίκησης υπάρχει, λοιπόν, η δημιουργία της ίδιας πραγματικότητας, διότι πρέπει να είναι κοινή για να υπάρξει η συνύπαρξη.

Διότι το νοητικό σχήμα της ισότητας είναι η συνύπαρξη. Το πρόβλημα είναι ότι σε αυτή τη φάση έχουμε μόνο το αποτέλεσμα δίχως τη διαδικασία. Υπάρχει απλώς τελική αξιολόγηση δίχως ενδιάμεση αξιολογία. Με άλλα λόγια, έχουμε ένα κοινωνικό σύστημα με αρχές αλλά χωρίς αξίες. Για να γίνει ανθρώπινο αυτό το κοινωνικό σύνολο, πρέπει να υπάρχει η αδελφοσύνη. Μέσω του αυτοελέγχου, τα στοιχεία του συνόλου, τα άτομα της κοινωνίας έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε ανθρώπους της ανθρωπότητας.

Μετά τη σκέψη με τον έλεγχο, έρχεται το στάδιο της συνείδησης με τον αυτοέλεγχο. Δημιουργείται, λοιπόν, το πλαίσιο της σκέψης πάνω στη σκέψη. Η ισότητα είναι η συμμετρία της ελευθερίας, ενώ η αδελφοσύνη είναι η διαχείριση της ισότητας. Η αδελφοσύνη δεν είναι όμως το επόμενο στάδιο της ισότητας. Δεν λειτουργεί εκ των υστέρων, αλλιώς επιβάλλεται και μετατρέπεται σε μια μορφή δικτατορίας. Με άλλα λόγια, δεν είναι ένας έλεγχος μετά τον έλεγχο.

Η αδελφοσύνη ως αυτοέλεγχος διαμορφώνει το όλο πλαίσιο. Το πλαίσιο γίνεται πεδίο δράσης. Έτσι η αδελφοσύνη ολοκληρώνει κυβερνητικά τις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας. Και δεν αποτελεί απλά την εφαρμογή της δικαιοσύνης με τη θεσμική έννοια. Ούτε με την έννοια της βιωσιμότητας δεν μπορούμε να την ταυτίσουμε. Ακόμα και η έννοια του αλτρουισμού είναι διαφορετική, διότι δεν είναι συμμετρική.

Το σύνολο γίνεται συμμετρική ομάδα μέσω της αδελφοσύνης. Έτσι ο καθένας έχει τα ίδια δικαιώματα διεκδίκησης, αξιολογείται μέσα στο πλαίσιο της ισότητας και δημιουργείται η αξιολογία του όλου μέσω του πεδίου δράσης της αδελφοσύνης. Κατά συνέπεια, η αδελφοσύνη μπορεί να είναι αφαιρετική αλλά δεν είναι ουτοπική.