ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

Πρωτομαγιά 1900, Πωγώνι Ιωαννίνων

Η πρώτη ημέρα του Μάη, αργία για πολλές χώρες του κόσμου, είναι μια ημέρα συνδεδεμένη με πολλά και διαφορετικά γεγονότα. 

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η Πρωτομαγιά είναι συνώνυμη με την Παγκόσμια Μέρα των Εργατών (Εργατική Πρωτομαγιά), την ημέρα δηλαδή που τιμούνται οι αγώνες του Εργατικού Κινήματος.

-->

Όπως δεν είναι ευρέως γνωστό, η αρχή γίνεται την Πρωτομαγιά του 1886 στις Ηνωμένες Πολιτείες, με το Ευγενές Τάγμα των Ιπποτών Εργασίας (The Noble Order of the Knights of Labor), ένα κίνημα που επεδίωκε να οργανώσει την παροχή και διανομή αγαθών σε συνεταιριστική βάση και αριθμούσε 700.000 μέλη και το οποίο κήρυξε γενική απεργία σε συνεργασία με άλλες μικρότερες εργατικές ενώσεις της χώρας, μεταξύ των οποίων και η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας.

 Με βασικό αίτημα το οκτάωρο εργασίας -το κεντρικό σύνθημα «8 ώρες εργασία, 8 ώρες ανάπαυση και μόρφωση, 8 ώρες ύπνος» η απεργία κινητοποίησε περί τις 100.000 απεργούς στο Σικάγο κυρίως και συνδυάστηκε με υπαίθριες διαδηλώσεις, συμπλοκές με την Αστυνομία, θύματα μεταξύ των αστυνομικών και συλλήψεις.

Οι εξελίξεις αυτές στην άλλη άκρη του Ατλαντικού είχαν εντυπωσιάσει τους Ευρωπαίους ηγέτες εργατικών κινημάτων και σοσιαλιστικών κομμάτων, ώστε με ομόφωνη απόφαση της Δεύτερης Διεθνούς κατά το ιδρυτικό της συνέδριο στο Παρίσι, το 1889, να καθιερωθεί η εργατική Πρωτομαγιά από την επόμενη χρονιά για την προβολή των εργατικών διεκδικήσεων και βασικό αίτημα το οκτάωρο καθημερινής εργασίας. 

Στους εορτασμούς που ακολούθησαν προβλήθηκαν επίσης αιτήματα σχετικά με την απαγόρευση της παιδικής εργασίας, τη χειραφέτηση της γυναίκας, αντιρατσιστικά, αλλά και φιλειρηνικά, κατά των πολέμων και των εξοπλισμών κλπ.

Από τη δεύτερη χρονιά καθιέρωσης του εορτασμού, το 1891, καταγράφεται η μεγάλη απεργία των υφαντουργών στη Γαλλία και τα πρώτα θύματα μεταξύ των απεργών στη διάρκεια ταραχών που επακολούθησαν. 

-->

Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα, από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Το 1893, 2000 διαδήλωσαν ζητώντας οχτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μια μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα και 10 συλλήψεις

-->

Πέρα από αυτά παρατηρώντας τους συμπατριώτες μας, που απεικονίζονται στεφανωμένοι στην παραπάνω φωτογραφία να εορτάζουν την πρώτη του Μάη σε έναν τόπο, ο οποίος τότε ανήκε στην επικράτεια της άλλοτε Οθωμανικής αυτοκρατορίας, μου ξύπνησε το ιστορικό δαιμόνιο και σκέφτηκα πως έφτασαν εκεί; Τι έθιμο είναι αυτό; Ανατρέχοντας αναγκαστικά στους περιβόητους αρχαίους διαπίστωσα την ιστορική συνέχεια (!).

Γνωστός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια), της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη Μαία, τροφός και μητέρα Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των αρχαίων Ελλήνων, ο Μάιος αντιστοιχούσε σε μέρος του Μουνιχιώνα και του Θαργηλιώνα που σημαίνει το μήνα που ο ήλιος καίει, θερμαίνει τη γη.

Η Μάγια ταυτίστηκε και με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και αφιερώθηκε ο μήνας. Ήδη από τους Ρωμαίους, η αρχή του μήνα σηματοδοτούνταν από τον εορτασμό της Αγαθής Θεάς ενώ σε όλη τη διάρκειά του τελούνταν γιορτές συνδεδεμένες με την ευφορία των αγρών.

Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη είναι δίσημη: συνυπάρχει σ΄ αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος. Όλες αυτές οι ιδιότητες συγκλίνουν και συγκεντρώνονται στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά. Ο εθιμικός εορτασμός της ως της τελικής νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα και της κατίσχυσης της ζωής επί του θανάτου έχει μακρότατη παράδοση με ρίζες που ανάγονται σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές που αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των αγρών και, κατ επέκταση, και των ζώων και των ανθρώπων.

Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. Από τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, που έφθασε στην Ελλάδα από τη Θράκη το ρόδο, μαζί με τις Ορφικές διδασκαλίες, το άνθος αυτό έγινε σύμβολο και υμνήθηκε ως η νύμφη των ανθέων. Ο Ανακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Μαγιού:

«Pόδον, άνθος των ερώτων
αναμίξωμεν τω Bάκχω
ρόδον, ω+ ωραίον άνθος
ενθέντες τοις κροτάφοις
ευθυμήσωμεν εν τούτοις».

Η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων ήταν τα Ανθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Ιδρύθηκε πρώτα στην Αθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Έπειτα τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Ελλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή.

Στα Ανθεστήρια της Ελλάδας «ανασταινόταν» ο… σκοτωμένος Ευάνθης θεός, επίθετο του Διόνυσου, που σύμφωνα με το μύθο από το χυμένο αίμα του φύτρωσε η άμπελος. Δρώμενο της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα κατά τα νεότερα χρόνια ήταν η ανάσταση του Μαγιόπουλου. Ένας έφηβος εμιμείτο στα ξέφωτα του δάσους τον πεθαμένο, τάχατες, Διόνυσο. Κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και του τραγουδούσαν τον «κομμό, το θρήνο και τον οδυρμό, μέχρι που να «αναστηθεί» και μαζί με αυτόν όλη η φύση.

Εορτασμοί της Πρωτομαγιάς συναντώνται και στην προχριστιανική Ευρώπη με γιορτές όπως το κέλτικο Beltane και την εωσφορική γιορτή της Νύχτας του Walpurgis στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη (Σκανδιναβία). Με τον εκχριστιανισμό, όμως, της Ευρώπης πολλές από αυτές τις γιορτές είτε απαγορεύτηκαν είτε έλαβαν καθαρά χριστιανικό χαρακτήρα. Σήμερα, σε πολλές περιοχές επιβιώνουν έθιμα αυτής της εποχής, όπως ο χορός γύρω από το Γαϊτανάκι.

-->

Στις μέρες μας η Πρωτομαγιά με το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία οι περισσότεροι έχουμε απομακρυνθεί, ζώντας στις πόλεις. Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πλούσια σε εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές.

-->

Καλό μήνα σε όλους