Αναφορά στον Αθανάσιο Τσακάλωφ

Αν ο Достоевский σε είχε γνωρίσει δεν θα είχε ανάγκη τον Нечаев για να γράψει το μυθιστόρημά του Бесы. Μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιήσει τη Φιλική Εταιρεία δίχως να εισχωρήσει στην έννοια της αντιπαράθεσης με την τρομοκρατική οργάνωση. 

Το έργο σου και το θεωρητικό και το πρακτικό, ως προσφορά στην Ελλάδα δεν έχει εκτιμηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε, αυτό ισχύει ακόμα και στην Ήπειρο. Διότι η επαναστατικότητα στης σκέψης σου δεν έγινε αντιληπτή σε όλους. Ποίος κατάλαβε πραγματικά ότι αναγκάστηκες να εγκαταλείψεις την Ελλάδα για να μεταναστεύσεις στη Ρωσία; 

Ποιος κατάλαβε τις σπουδές φυσικής που έκανες στο Παρίσι και τη συμμετοχή σου στην ίδρυση του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου; Ενώ δίχως αυτό δεν θα υπήρχε ούτε καν η Ιδέα της Φιλικής Εταιρείας.

Ποιος ξέρει ότι ακολούθησες τα βήματα του Ρήγα Φεραίου ακόμα και στη Βιέννη; Και ενώ γνώρισες τον Καποδίστρια δεν σταμάτησες το έργο σου και επινόησες τη Φιλική Εταιρεία με τον Εμμανουήλ Ξάνθο και τον Νικόλαο Σκουφά; 

Ποιος γνωρίζει τις δράσεις σου και τη μεθοδικότητά σου για να στηρίξεις την οργάνωση; Ποιος θυμάται τα ταξίδια σου στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Μακεδονία, στη Θράκη και τη Θεσσαλία; 

Όλοι πιστεύουν ότι ξαφνικά όλη η πατρίδα μας ξύπνησε δίχως, δίχως να συνειδητοποιήσει ότι ήσουν η καμπάνα που τους έσωσε από τον τουρκικό εφιάλτη. Κι όμως, όταν υπήρξε σοβαρό πρόβλημα στη δομή της οργάνωσης, πάλι εσένα επέλεξαν για να δράσεις και να εκτελέσεις τη διαταγή της Αόρατης Αρχής.

Δεν ήσουν μόνο το πνεύμα της οργάνωσης, αλλά και το χέρι της δικαιοσύνης της, διότι ήξερες πόσο κινδύνευε από αυτές τις εσωτερικές τριβές απέναντι στον τουρκικό ζυγό. Ποιος θέλει να θυμηθεί ότι αναγκάστηκες να δραπετεύσεις και να περιμένεις στην Ιταλία την έναρξη της Μεγάλης Επανάστασης, το όραμά σου, που έγινε πραγματικότητα το 1821. Κι όμως ήσουν παντού, ακόμα και ως υπασπιστής του Υψηλάντη στον Ιερό Λόχο. 

Ποιος πιστεύει ότι ακόμα και μετά την καταστροφή του Δραγατσανίου δεν εγκατέλειψες τον αγώνα κι επέστρεψες στην Ελλάδα για να πολεμήσεις έως το τέλος της Επανάστασης. Κι όμως το Δεκέμβριο του 1831 ήσουν ήδη στο Άργος και μετά στο Ναύπλιο ως πληρεξούσιος της Ηπείρου στην Εθνοσυνέλευση, όπου ψηφίστηκε το Πολιτικό Σύνταγμα της Ελλάδος. 

Ήσουν μαζί μας από την αρχή έως το τέλος για την ελευθερία της πατρίδας μας. Ποιος ξέρει όμως τι έκανες μετά όταν επέστρεψες στη Ρωσία, πριν αρχίσει ο Достоевский το μεγάλο του έργο, όπου έζησες έως το 1851; 

 Ν. Λυγερός