Η Λογική, αναλύει ο Ιλιένκοφ, είναι η επιστήμη των νόμων της νόησης, και η νόηση είναι μια ιδιότητα, ένας τρόπος ύπαρξης της ύλης, καθώς αυτή αντανακλάται, δίνεται στα αισθήματα ως αντικειμενική πραγματικότητα και αναδημιουργείται (μέσα από ένα ολόκληρο αφαιρετικό προτσές) σε έννοιες και γνώση, διαμέσου της δραστηριότητας της σκέψης, του «σκεπτόμενου σώματος» στο προτσές της γνώσης.
Για τον Ιλιένκοφ η Πράξη σαν η αποφασιστική κατηγορία στη μέθοδο του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού είναι αναπόσπαστα δεμένη με τη Θεωρία, με τη Σκέψη που προηγείται και καθοδηγεί κάθε πράξη μας. Ενάντια στο αυθόρμητο, σκεπτόμαστε αυτό που θέλουμε να κάνουμε, και κάνουμε αυτό που έχουμε προηγούμενα διεξοδικά σκεφτεί, αντικρούοντας κάθε παρέλκυση, προτροπή ή παρόρμηση για το αντίθετο.
Έτσι μόνο ο άνθρωπος είναι σε θέση να ελέγχει και να σκέπτεται τη σκέψη του. Η γνώση, προπαντός η επιστημονική γνώση, δεν μπορεί να είναι, και δεν είναι ένα αυθόρμητο προτσές, κι ακόμα λιγότερο ένα εμπειρικό γεγονός. Με τη σκέψη του ανθρώπου, που είναι αναπόσπαστο μέρος και λειτουργία της Φύσης, η Φύση αντανακλάται στον εαυτό της, δηλαδή αυτοαποκαλύπτεται.
Να πώς το διατυπώνει αυτό στη Διαλεκτική Λογική του ο μεγάλος σοβιετικός φιλόσοφος, αναφερόμενος στον Σπινόζα που (με το «σκεπτόμενο σώμα» του) υπερέβει το δυϊσμό του Καρτέσιου, δίνοντας, ταυτόχρονα, ένα αποφασιστικό χτύπημα στον ιδεαλισμό και το χυδαίο υλισμό:
«Δεν υπάρχουν δυο διαφορετικά και καταρχήν αντίθετα αντικείμενα μελέτης –το σώμα και η νόηση– αλλά μόνο ένα και μοναδικό αντικείμενο, που είναι το σκεπτόμενο σώμα του ζωντανού, του πραγματικού ανθρώπου (είτε κάποιου άλλου ανάλογου Όντος, αν κάτι τέτοιο υπάρχει κάπου στο διάστημα)... Ο ζωντανός, ο πραγματικά σκεπτόμενος άνθρωπος, το μοναδικό σκεπτόμενο σώμα που γνωρίζουμε, δεν αποτελείται από δύο καρτεσιανά ήμισυ –από τη “νόηση που στερείται σώματος” και από το “σώμα που στερείται νόησης”... Αυτό που σκέπτεται δεν είναι η ιδιαίτερη “ψυχή” που τοποθετείται από το θεό στο ανθρώπινο σώμα σαν σε προσωρινή κατοικία..., αλλά το ίδιο το σώμα του ανθρώπου. Η νόηση είναι μια ιδιότητα, ένας τρόπος ύπαρξης του σώματος, όπως και η έκτασή του, δηλαδή όπως η διάταξή του στο χώρο και η θέση του ανάμεσα στα άλλα σώματα», (Έβαλντ Ιλιένκοφ: Διαλεκτική Λογική, Δεύτερο Δοκίμιο, σελ. 35).
Έτσι, ορίζοντας τη νόηση ως ιδιότητα, ως κατηγόρημα της ύλης (Υπόσταση), ο Σπινόζα ξεπέρασε την εποχή του, αφήνοντας πίσω του αιώνες ολόκληρους τόσο τους ιδεαλιστές όσο και τους εκπροσώπους του μηχανιστικού υλισμού –και τον ίδιο τον Καρτέσιο να ψάχνει την ψυχή στον «κωνοειδή αδένα» του εγκεφάλου του.
Με την Υπόσταση, με την επιστημονική αυτή ανακάλυψή του, ο Σπινόζα έγινε ένας αποφασιστικός κρίκος στην ανάπτυξη της ανθρώπινης γνώσης. Αυτή είναι η μεγάλη του συνεισφορά στην ανθρωπότητα.
Η βασική διόρθωση που οι κλασικοί του μαρξισμού έκαναν στη σκέψη του Σπινόζα ήταν η αναγνώριση του γεγονότος ότι ο άνθρωπος δρα και σκέπτεται τη Φύση όχι σαν βιολογικό όν, αλλά ως κοινωνικός άνθρωπος στην αναπαραγωγή των όρων ύπαρξής του –σε ενότητα και ταυτόχρονα σε σύγκρουση με τη Φύση. «Ενεργώντας πάνω στην έξω απ’ αυτόν Φύση, ο άνθρωπος μεταβάλει ταυτόχρονα την ίδια του τη φύση», θα γράψει ο Μαρξ στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου