Πέμπτη 7 Ιουλίου 2011

Η «νέα θρησκευτική συνείδηση»

Με τη «νέα» θρησκευτική συνείδηση πρέπει να προβληματιστούμε, γιατί μέσα απ’ αυτήν προβάλλουν αξιώσεις μετανεωτερικής διεξόδου.

Φορείς της λεγόμενης «νέας θρησκευτικής συνείδησης» είναι σήμερα στη Δύση εκατοντάδες νέες θρησκείες. 
 
Οι απαρχές της «νέας θρησκευτικής συνείδησης» ανάγονται στα τέλη του 19ου αιώνα και συνδέονται με την εμφάνιση του μοντέρνου μηδενισμού. Από τη δεκαετία του 1960 και έπειτα οι διάφορες τάσεις της γνωρίζουν μια πρωτοφανή άνθιση. Ξεκινούν από την Αμερική και διαχέονται στον υπόλοιπο κόσμο. Πολλές απ’ αυτές έχουν εισαχθεί και στην Ελλάδα έπειτα από τη Μεταπολίτευση. Η λίστα που συνέταξε ο μακαρίτης π. Αν. Αλεβιζόπουλος είναι ατελείωτη. 
 
Το πνεύμα όλων αυτών των τάσεων είναι νεο-γνωστικιστικό. Έχει υπερφαλαγγίσει τον παραδοσιακό αστικό γνωστικισμό, που εκπροσωπούνταν από τις τεκτονικές στοές. Διαποτίζει, επίσης, την παραδοσιακή θρησκευτική συνείδηση. 

Πιθανολογείται μάλιστα ότι η «νέα θρησκευτική συνείδηση» έχει ήδη καταστεί η επικρατέστερη μορφή θρησκευτικής συνειδήσεως στη Δύση.

Ταυτισμένη καθώς ήταν με τον πνευματοκτόνο αντικομμουνιστικό ακτιβισμό, η δυτική χριστιανική θρησκευτικότητα ρούφηξε τη «νέα πνευματικότητα» σαν η έρημος τη βροχή. Η αλλαγή είναι πλέον εμφανής και συνίσταται στην υπερέξαρση του μυστικισμού

Η πίστη ότι ο μυστικισμός είναι η «ουσία» της θρησκείας έχει μάλλον κυριαρχήσει. Αναγνωρίζεται, εν γένει, στην πεποίθηση ότι υπάρχει μια «άλλη κατάσταση», η μόνη πραγματική και το θέμα είναι να βρει ο καθένας τον εμπειρικό δρόμο που θα πρέπει, ο ίδιος προσωπικά, να ακολουθήσει για να «φθάσει» εκεί. 
 
Η ταύτιση θρησκείας και μυστικισμού αποτελεί τη βάση ενός μεταμοντέρνου θρησκευτικού συγκρητισμού. Όπου και το σημείο σύγκλισης των «νεοθρησκευτικών» τάσεων. Ο συγκρητισμός (η εκλεκτική «σύγκραση») παρέχει στη «νέα θρησκευτική συνείδηση» την ακαταμάχητη υπεροπλία της, έναντι της «δογματικής αποκλειστικότητας» των παραδοσιακών θρησκειών. 

Το New Age είναι, για παράδειγμα, η κυρίαρχη μορφή «νεοθρησκευτικού» συγκρητισμού. Σύμφωνα με τις «νεοεποχικές» συγκρητιστικές αντιλήψεις όλες οι θρησκείες κρύβουν μέσα τους μια «εσωτερική παράδοση». Κάθε μια απ’ αυτές περιέχει όψεις της αντικειμενικής αλήθειας, ιδιαίτερους «δρόμους» προς την «άλλη κατάσταση». Θα ήταν, επομένως, ευχής έργον να συγκροτηθεί μια οικουμενική υπερ-θρησκεία, που να περιλαμβάνει «όλους τους δρόμους» και να ξεπερνά τους φονταμενταλισμούς. Μια «εναλλακτική» πανθρησκεία, κατάλληλη για την παγκοσμιοποίηση και τη μετανεωτερική εποχή. 

Ο «ανοιχτός σε όλα» και «ελεύθερος από δογματισμούς» άνθρωπος της «νέας εποχής», αντλεί από το μυστικιστικό σουπερμάρκετ ό,τι επιθυμεί: από τη Φιλοκαλία, τις Ουπανισάδες, τη θιβετιανή Βίβλο των Νεκρών, την Αποκάλυψη του Ερμή του Τρισμέγιστου, την εβραϊκή Καβάλα, ή το Βουντού και τη Σαϊεντολογία. 
 
Το θέμα δεν είναι αν η «νέα θρησκευτική συνείδηση» είναι «καλύτερη» ή όχι από την «παλιά». Το θέμα είναι, για μας εδώ, ότι δεν είναι καθόλου «νέα». Τουλάχιστον πιο νέα από εκείνη της ελληνο-ρωμαϊκής εποχής, λίγο πριν και λίγο μετά την έλευση του χριστιανισμού. Η θεματολογία και οι απαντήσεις παραμένουν οι ίδιες. 

Ο κοινός παρονομαστής τόσο των αρχαίων όσο και των σύγχρονων μορφών Γνωστικισμού είναι ότι κηρύσσουν κάποιον τρόπο απόδρασης από τα κοινωνικά προβλήματα, μέσω μιας ιδιαίτερης μεταφυσικής διαφώτισης ελιτίστικου χαρακτήρα. Οι διατυπώσεις μόνο είναι διαφορετικές και βεβαίως τα ιστορικά συμφραζόμενα. 
 
Ο αρχαίος γνωστικισμός ήταν ένα σύνολο ιδεολογικών συστημάτων, τα οποία χαρακτηρίζονταν από την πεποίθηση ότι με την εφαρμογή κάποιων ειδικών τεχνικών, οι οποίες απορρέουν από μια κρυμμένη ανώτερη Γνώση, είναι δυνατή η παραγωγή μαγικών αποτελεσμάτων στο πεδίο της υποκειμενοποίησης, ικανών να κάνουν τον άνθρωπο υπεράνθρωπο. 

Ο τύπος ανθρώπου, στον οποίο έβρισκαν απήχηση τα συστήματα αυτά ήταν κυρίως το ανέστιο Άτομο, το περιερχόμενο σε κατάσταση υπαρκτικού αδιεξόδου: κρίσης νοήματος και εσωτερικού κενού. 

Το γνωστικιστικό πνεύμα ήταν η βασική έκφραση των διεργασιών εξανατολισμού-αφελληνισμού στο θρησκευτικό πεδίο.

Εναντίον του έκανε σκληρό αγώνα ο χριστιανισμός σε συμμαχία με το κλασικό ελληνικό πνεύμα. 
...Στους πολιτισμούς της κοινωνικής εξατομίκευσης, όπως ο ελληνικός και ο νεωτερικός, η θέληση να κατοχυρωθεί και να αναπτυχθεί η ελεύθερη προσωπικότητα, είναι θεμελιακή κινητήρια δύναμη, ανθρωπολογικό πρόταγμα. Βεβαίως η κριτική που ασκούν στην ατομοκεντρική προσωπικότητα τα γνωστικιστικά συστήματα δεν είναι άστοχη. 
Η ατομοκεντρική προσωπικότητα είναι ασταθής, αντιφατική, μονομερής, εγωιστική, επιφανειακή. Τα ελαττώματά της την οδηγούν κάποια στιγμή σε έκρηξη και κατάρρευση.
Είναι η κρίση της εξατομίκευσης, που την πέρασε ο ελληνικός πολιτισμός και την περνάει σήμερα και ο νεωτερικός πολιτισμός, ως μεταμοντέρνο μηδενισμό. 

Η απωανατολική πνευματικότητα έφερε στη Δύση το στοιχείο της προσωπικής μυστικής εμπειρίας, αλλά μαζί μ’ αυτό και τη δική της απρόσωπη ενδοκοσμική νοηματοδότηση του Απολύτου και της σχέσης του ανθρώπου μ’ αυτό, μια νοηματοδότηση προ-χριστιανική. Ενώ τονίστηκε κάτι χαμένο, η υποκειμενική διάσταση του θρησκευτικού βιώματος (ο μυστικισμός), αυτό εντάχθηκε στην αναγαιοκρατική-ανελεύθερη θέσμιση του Απολύτου.
Το αντίτιμο της επαφής με την «άλλη κατάσταση» είναι, όπως γράφει ο «παθώς και μαθώς» γέρων Σωφρόνιος, «η αυτοκτονία επί μεταφυσικού επιπέδου». Ενώ ανοίγει ένα δρόμο στη δυτική ψυχή, ο δρόμος αυτός καταλήγει, μερικά βήματα πιο κάτω, στην καταστροφή της. 

Στη «νέα» θρησκευτική συνείδηση ο μεταμοντέρνος άνθρωπος βλέπει μια διέξοδο από την κρίση της εξατομίκευσης. Δεν έχει όμως τις «ελληνικές» προσλαμβάνουσες να αντιληφθεί ότι ο γνωστικιστικός δρόμος καταλήγει στο αντίθετο απ’ αυτό που επιθυμεί. 
Αυτό που υπόσχεται ο πιο προωθημένος σύγχρονος γνωστικισμός είναι, ακριβώς, η «πραγματική ατομικότητα». 
Ανταποκρίνεται έτσι στο πρόβλημα των καιρών: την αποσύνθεση του Ατόμου. Ο εξωκοινωνικός όμως χαρακτήρας της και τα δεσποτικά της συμφραζόμενα, την καθιστούν μη-λύση.
Θεόδωρος Ζιάκας

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου