"Το τελευταίο μάθημα στη ΣΕΘΑ"

Του ΣΑΡΑΝΤΟΥ ΚΑΡΓΑΚΟΥ

Στίς 24 Σεπτεμβρίου 2010 είχα γιά μία ἀκόμη φορά τήν τιμή νά διδάξω στήν Σχολή Eθνικής Aμύνης (ΣΕΘΑ) τήν ὑψηλή στρατηγική του Φιλίππου καί του Αλεξάνδρου. Είπα στούς σπουδαστές ότι δέν προσήλθα γιά νά τούς ὁμιλήσω αλλά γιά νά τούς αποχαιρετίσω. Θά ήταν τό τελευταίο μου μάθημα. 

Πρέπει νά ξέρει κανείς πότε πρέπει νά αποχωρεί και εν συντομία, τούς εξήγησα τίς έννοιες της Στρατηγικής καί της Τακτικής καί τίς προσδιόρισα μέ τά ερωτηματικά «τί;», «γιατί;», «πόσο;» (σέ χρονική καί τοπική έκταση) καί «πως;», «μέ τί;». Ἐστην συνεχεία εξήγησα γιατι ο στρατός σήμερα δέν ασκεί στρατηγική, είναι όμως ο κυριώτερος βραχίονας της Στρατηγικής.  

 

Στρατηγική, χωρίς ισχυρό στρατό, ειναι θεωρία χωρίς πράξη καί επί του προκειμένου ισχύει τό Λατινικό: «Theoria sine praxe est currus sine axe» (=Θεωρία χωρίς πράξη ειναι χωρίς αξονα αμάξι).

 

Τόν στρατό, τόνισα, δέν τόν θέλουμε γιά νά κάνουμε πόλεμο, αλλά γιά νά αποφεύγουμε τόν πόλεμο και τόν εξευτελισμό σέ περίπτωση πολέμου. Πάντα θά έχει ισχύ τό αίτημα του Γάλλου στρατάρχη Λυωταί: «Δώστε μου πολύ στρατό, γιά νά μήν χρειαστεί νά τόν χρησιμοποιήσω», πού είναι παραλλαγή του Λατινικοῦ «Si vis pacem, para bellum» (=αν θέλεις ειρήνη, παρασκευάζου γιά πόλεμο).

 

Ο πόλεμος, δυστυχώς, είναι τό θλιβερό πεπρωμένο του ανθρώπου. Επί γραπτής ιστορίας 3.000 ετών είχαμε μόνον 240 χρόνια ειρήνης! Μιά δική μου νεανική έρευνα έδειξε ὅτι από τό 1945 μέχρι τό 1969, δηλαδή σέ διάστημα 24 ετών, είχαμε 55 πολέμους. Κι εαν σ' αυτούς προσθέσουμε τούς 320 εμφυλίους, τότε φθάνουμε στό θλιβερό προνόμιο νά έχουμε έναν πόλεμο κάθε μήνα. Μετά τό 1969 έχασα τό λογαριασμό!

 

Ο πόλεμος, από πολλές καί ποικίλες μορφές θά εξακολουθεί νά είναι ενδημικό φαινόμενο, εφόσον, όπως γράφει ο Θουκυδίδης, η φύση του ανθρώπου θά παραμένει ίδια. Δυστυχώς, αντί νά καλυτερεύει, χειροτερεύει. 

Συνεπώς, θά δικαιώνεται διαρκώς ο Ηράκλειτος, πού πρώτος επεσήμανε τό «Πόλεμος πάντων πατήρ, πάντων δέ βασιλεύς».

 

Ασφαλώς όλοι οι λαοί λατρεύουν καί τραγουδούν τήν ειρήνη. Γράφει ο δικός μας Παλαμάς: «Τί κι αν του πολέμου τό χορό χορεύω/γονατιστός ειρήνη ἐσέ λατρεύω». Οστόσο η ειρήνη, γιά νά εκφραστεί μέ μία φράση του εθνικού μας ποιητή Λορέντζου Μαβίλη, ειναι «ένα πλανερό μαγνάδι». 

Γιά τήν ειρήνη ισχύει πάντα αυτό πού εχει γράψει στούς «Νόμους» του ο Πλάτων: «εν γάρ καλο εισιν ου πλειστοι των ανθρώπων ειρήνην, τουτο ειναι μόνον ονομα, τω δη εργω πάσαις πρός πάσας τάς πόλεις αεί πόλεμον εκήρυκτον κατά φύσιν ειναι». Καί τό γιατί, τό εξηγεῖ ο φιλόσοφος μέ έναν τρόπο πού θά ζήλευε ο Κάρολος Μάρξ: «Διά γάρ τήν των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίνονται». Αυτό τό λέει στόν διάλογο «Φαίδων».

 

Σήμερα ζουμε τήν αυταπάτη μιας ειρήνης. Ας τό δεχθούμε έτσι. Μόνον πού δέν πρέπει ποτέ νά ξεχνάμε αυτό πού μας κληροδότησε ο στρατηγός Ντέ Γκώλλ: «Η ιστορία κάθε πολέμου αρχίζει από τόν καιρό της ειρήνης». Γι᾽ αυτό κάθε κράτος πραγματικά φιλειρηνικό πρέπει νά έχει πάντα καλό στρατό. 

 

Τόν καλό στρατό δέν τόν κάνουν τά πολεμικά μέσα. Λέει ὁ Θουκυδίδης: «άνδρες πόλις, οι τείχη καί νιες ανδρών κεναί». Τόν καλό στρατό τόν κάνει η καλή ποιότητα των αξιωματικων καί στρατιωτών. Ἡ σκληρή εκγύμναση καί η πειθαρχία. 

 Ἡ πειθαρχία ήταν τό μεγάλο πολεμικό μυστικό της Σπάρτης. Αυτή –μέ τίς αναγκαίες αλλαγές– εγινε κύριο συστατικό των στρατών πού οργάνωσαν ο Μέγας Φίλιππος καί ο γυιός του Αλέξανδρος. Η disciplinα έκανε ἀακατάβλητο τόν ρωμαϊκό στρατό. Η πειθαρχία υπήρξε η βάση του νεώτερου γερμανικού στρατού. 

Ο μεγάλος στρατηγός, ο Μόλτκε ο πρεσβύτερος, ο οργανωτής του πρωσσικού στρατού, είχε πει: «από τή στιγμή πού ένας στρατιώτης θά εμφανισθεί μέ αγυάλιστο κουμπί, έχει γίνει η αρχή γιά τή διάλυση του στρατού».

 

Οι αρχαίοι Ελληνες πρωτοπόρησαν καί σέ θέματα στρατηγικής καί σέ θέματα τακτικης,  γιατί η βάση του στρατού τους ήταν η φάλαγγα, η οποία στηρίζεται στήν πυκνότητα, στή συνοχή, κάτι πού  είχε –πέρα από αλλα στοιχεία– απόλυτη πειθαρχία.

 

Γιά νά φθάσω στόν Αλέξανδρο, ξεκινώ από τήν Σπάρτη. Πρώτοι οἱ Σπαρτιάτες εγκατέλειψαν τό άλογο καί τό άρμα καί στηρίχθηκαν στή φάλαγγα. Τό πέλμα νίκησε τήν οπλή: Τό δόρυ νίκησε τό τόξο καί τό ακόντιο.  

Οι Σπαρτιάτες καθόρισαν τίς αρχές της επιστημονικής διεξαγωγής του πολέμου. Κι ακόμη έθεσαν τίς βάσεις σε αυτό πού ονομάζεται πολιτισμός του πολέμου. Όσο περίεργα κι αν ακούγεται αυτό. Η ευγένεια ως στοιχείο καλής κοινωνικής συμπεριφοράς, ξεκίνησε από τό στρατό. Παραπέμπω στή λέξη «ιπποτισμός». Αυτή την ιπποτική συμπεριφορά –καί όχι μόνον οι νίκες– ανέδειξαν τόν Αλέξανδρο ως τήν κορυφαία στρατιωτική φυσιογνωμία. 

 

Έκλεισα τήν ομιλία μου μέ μιά φράση του μεγάλου Κινέζου θεωρητικού του πολέμου Σούν Τσού (4ος αιώνας π.χ.):

«Η τέχνη του πολέμου εΙναι ζωτικής σημασίας γιά τό κράτος. Είναι θέμα ζωής καί θανάτου, δρόμος πρός τή σωτηρία και τήν καταστροφή. Γι αυτό δέν πρέπει σέ καμμία περίπτωση νά παραμελείται».

 

Πηγή: Εστία 17/12/2010