«ΣΥΜΒΟΛΑ ΚΑΙ ΑΛΛΗΓΟΡΙΕΣ»

Α. Τα Σύμβολα:

Ο Συμβολισμός είναι η Ιερή Γλώσσα των Μυστών. Χρησιμοποιήθηκε
ανέκαθεν από τους Μύστες για να αποκαλύψει, και όχι για να αποκρύψει,
αλήθειες της «αντικειμενικής γνώσης», επειδή οι συνηθισμένες γλώσσες είναι
υποκειμενικές και σχετικές και κατά συνέπεια οι συνηθισμένες γλώσσες δεν
μπορούν παρά να περιγράψουν την υποκειμενική αλήθεια, ή τη γνώση μιας
κατώτερης λειτουργίας του ανθρώπου, όπως η αίσθηση, το συναίσθημα και η
σκέψη.

Τα Σύμβολα διαιρούνται κατά διάφορους τρόπους. Ένας τρόπος είναι, ανάλογα
με τις υλικές λειτουργίες του ανθρώπου, σε σύμβολα οπτικά ή «γιάντρα»,
σύμβολα ακουστικά ή «μάντρα» και σύμβολα κινητικά ή «μούντρα». 

Ένα θέμα που πρέπει να τονιστεί, είναι η διάκριση μεταξύ
σημάτων ή σημείων και Συμβόλων. Τα σημεία ή σήματα, είναι συνθήκες ή
συμβάσεις, όπου συμφωνούμε κάτι να σημαίνει κάτι άλλο, πολλές φορές ακόμη
και άσχετα μεταξύ τους πράγματα. Τα παραδείγματα στη σημερινή εποχή είναι
πολλά και ενδεικτικά αναφέρω τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, τα σήματα
διαφόρων εταιρειών ή ενδυμάτων, κυρίως αθλητισμού και ποδοσφαιρικών
ομάδων.

Αντίθετα όμως, συμβαίνει στα Σύμβολα. Τι ανήκει σ’ ένα σύμβολο; 

Προφανώς δύο: το «συμβολίζον» και το «συμβολιζόμενο». Το συμβολίζον, είναι
η υλική παράδοση. Το συμβολιζόμενο, ανάγεται στις ιδέες, στο υπεραισθητό
και υπερλογικό αόρατο. Τα σήματα ή σημεία της καθημερινής μας ζωής, είναι
συνοπτικές ονομασίες ή απεικονίσεις υλικών πραγμάτων ή καταστάσεων, για
πρακτικούς λόγους συντομίας και συνοπτικότητας. Αντίθετα δε, τα Σύμβολα
είναι υλικές αναπαραστάσεις πραγματικοτήτων, που υπάρχουν στους
ανώτερους κόσμους. 

Με το διαλογισμό που βασίζεται πάνω σ’ ένα Σύμβολο,
προκαλούνται ψυχικές ή πνευματικές δραστηριοποιήσεις, που ακτινοβολούν
από και προς την συμβολιζόμενη ιδέα, αυτό δε το γεγονός καλείται βίωση του
συμβόλου. Η ιδιότητα ενός Συμβόλου ως συνδετικού δύο κόσμων, διαφαίνεται
και στο γεγονός ότι στους αρχαίους λαούς, σήμαινε τον «αρραβώνα».

Σκοπός του Συμβόλου είναι η αναγωγή μιας ψυχικής δόνησης (μέσω των
αισθήσεων) προς το πνεύμα και το βίωμα μιας ενορατικής αλήθειας. Όποιος
επιχειρεί να κατανοήσει το Σύμβολο διανοητικώς μόνον, ή προσπαθεί με τη
διάνοια να εφεύρει Σύμβολα, αυτός συγχέει το Σύμβολο με το απλό σήμα. Αν
τα Σύμβολα εκληφθούν ως σήματα για κάτι που δεν θέλουν κάποιοι να μας
πουν και το αποκρύπτουν, τότε τα Σύμβολα χάνουν τη δύναμη και την αξία
τους.

Β. Οι Αλληγορίες:

Και αυτές επίσης έχουν πάρει εξειδικευμένες μορφές, μέσα σε κάθε
σχολή. Στην τελευταία αυτή περίπτωση ανήκουν οι Παραβολές, οι
αλληγορικές Διηγήσεις, τα μεγάλα ή μικρά Έπη, τα Παραμύθια και τα
Αινίγματα (όπως στις Σούφικες παράδοξες ιστορίες ή στα «Κοάν» του Ζεν).
Εσωτερικές μορφές Αλληγορίας είναι οι Ταγματικές Παραδόσεις, οι Μύθοι, οι
Θρύλοι, καθώς και τα Οραματικά Όνειρα.
Ενώ οι ίδιες οι Αλληγορίες απευθύνονται στη Διαίσθηση, περιέχουν όμως
πολλές φορές και Σύμβολα, που όπως είπαμε απευθύνονται στην Ενόραση.

1) Η Αλληγορία : από το (άλλος + αγορεύω), είναι το να λέει κανείς άλλα
και άλλα να υπονοεί δια των λεγομένων του. Οι αλληγορίες ωθούν τον
προετοιμασμένο προς την αποκάλυψη.

2) Η Παράδοση : είναι το μέρος της Αλήθειας που μεταδίδεται αλληγορικά,
και γίνεται αντιληπτό και κατανοητό μόνον, από έναν ορισμένο αριθμό
ανθρώπων, κατάλληλα προετοιμασμένων για αυτήν.

3) Ο Μύθος : είναι αλληγορική αφήγηση, παλιότερα προφορική και αργότερα
γραπτή, που προορίζεται να παραστήσει με υλικές εικόνες μιαν αλήθεια
πνευματικής τάξης. Ο Μύθος είναι ένας από τους μυσταγωγικούς
τρόπους αποκαλύψεως της Αλήθειας, η οποία για κείνον που ζει
εσωτερικά την αφήγηση, αποκαλύπτεται με τη Διαίσθηση. Οι πλέον
αφηρημένες ιδέες και συλλήψεις, παρουσιάζονται υπό την μορφή
ανθρώπων, ζώων, φυτών, ορυκτών, τεράτων ή άλλων υλικών
καταστάσεων ή δράσεων. Έργο δε του μυημένου είναι να υπεισέλθει, όχι
διανοητικά ή επιστημονικά, αλλά Διαισθητικά στην υπό τον μύθο
αλληγορούμενη αλήθεια.

Από μια άποψη, οι αλληγορίες και οι μύθοι στην ανώτερη όψη τους, δεν
είναι παρά ένας τρόπος περιγραφικής απόδοσης ή ακόμη και ερμηνείας
ενός Συμβόλου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Σύμβολο είναι το γένος,
ενώ ο Μύθος είναι το είδος.

Ο Μύθος δεν έχει καμιά σχέση με το μύθευμα. Ενώ η ρίζα της λατινικής
λέξης: Fabula (= μύθευμα) προέρχεται από το ρήμα Fari που σημαίνει
ομιλώ, τουναντίον η ρίζα της λέξης: μύθος προέρχεται από το ελληνικό
ρήμα «μύω», που προκειμένου περί αφηγήσεως, έχει την σημασία του
«σιγώ».

4) Ο Θρύλος : δεν είναι παρά ένας Μύθος, ο οποίος χρησιμοποιεί ιστορικά
δεδομένα σε τμήματα της αφήγησής του, ή απλώς ξεκινά από αυτά, για
να προεκταθεί σ’ ένα μη ιστορικό τμήμα μυθικό.

Με τη μελέτη των αλληγοριών, των μύθων και των θρύλων και με την
ερμηνεία τους από μυσταγωγική άποψη, ο άνθρωπος εγκαταλείπει το γήινο
επίπεδο της αίσθησης και με τη βοήθεια των ψυχικών του δυνάμεων, που
τον αναρπάζουν προς τις σφαίρες του νοητού Κάλλους, το πνεύμα του
φωτίζεται και αφυπνίζεται από την αγνή Αλήθεια και γίνεται ικανός να
διακρίνει τη Σοφία σε όλο της το Κάλλος.

                                                                                                               Ν. Δασκαλόπουλος