«Ελευθερία ή θάνατος» είναι η φράση όλων ανεξαιρέτως των εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων από τον 18ο μέχρι τον 20ο αιώνα. Θα αρχίσω και θα τελειώσω με τον Ρήγα Φεραίο.
«Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή
παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή»,
Έσχατη λοιπόν υπόθεση η ελευθερία. Όπως έσχατος είναι και ο θάνατος. Η επίδειξη αυτοθυσία που τόσο συχνά καταμαρτυρείται προσδιορίζει και την Υπέρτατη θέση της ελευθερίας στην ανθρώπινη ζωή. Την φράση «Ελευθερία ή θάνατος» την ακούμε με τις ίδιες ή διαφορετικές λέξεις επί χιλιετίες. Είναι μια γενική κοσμοθεωρητική παραδοχή που ενσαρκώνει την αξίωση μιας κοινωνικής οντότητας να απαλλαγεί από εξωγενείς δεσποτισμούς και κατεξουσιασμούς.
Όμως, είναι συνάμα και αξίωση για δημοκρατία σύμφωνα με την ανθρωπολογική ετερότητά μιας κοινωνικής οντότητας. Βασικά, τονίζουμε, η Ελευθερία κλασικά νοούμενη, όπως για παράδειγμα ήταν φυτεμένη στο ιστορικό μυαλό του Ρήγα, δεν είναι μεταφυσική έννοια, άπιαστη, άυλη και υποθετική. Η Ελευθερία έχει τρεις χειροπιαστές όψεις: Την Ανεξαρτησία, την Δημοκρατία και την κορύφωση του πολιτειακού βίου με την κατάκτηση της Πολιτικής Ελευθερίας.
Με φιλοσοφικούς όρους, Ελευθερία είναι η απερίσπαστη απόλαυση της ανθρώπινης ετερότητας. Ετερότητα είναι η δυνατότητα μιας οντότητας να υπάρχει ως διακριτή ταυτότητα, μοναδική, ανόμοια, ανεπανάληπτη, να είναι δηλαδή ετερότητα ως προς καθετί που δεν είναι ο εαυτός της. Η αξίωση ελευθερίας, είναι, ουσιαστικά, η αξίωση μιας κοινωνίας να απολαύσει την ανθρωπολογική ετερότητά της όπως κτίστηκε χωροχρονικά.
Αξίωση αυτοθέσμισης, αυτοδιάθεσης, ισοτιμίας με τις άλλες κοινωνίες, εν ολίγοις, αξίωση μιας κοινωνικής οντότητας να είναι εθνικά ανεξάρτητη. Από τον 18ο μέχρι τον 20ο αιώνα είχαμε δεκάδες εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες κατά των αυτοκρατορικών και αποικιακών δυνάμεων. Συντομογραφικά θα δούμε τώρα την πολιτικοστοχαστική και διεθνοπολιτική συγκυρία αυτών των αγώνων ελευθερίας.
Διαδοχικά, με αφετηρία τον 15ο και 16ο αιώνα η αντί-θεοκρατία κατά του Ρωμαιοκαθολικού δεσποτισμού εξελίχθηκε σε αντι-μεταφυσικό κίνημα, το οποίο, τελικά, επηρέασε την πολιτική με τον εξής απλό αλλά καθοριστικό τρόπο: Πρώτον, οδήγησε σε μια υλιστική και συνάμα ιδεολογική νοηματοδότηση της ζωής στην δημόσια σφαίρα και δεύτερον, σε μια νοηματοδότηση της πολιτικής ενδοκρατικά και διακρατικά με όρους ισχύος.
Μέχρι και τις μέρες μας στις δυτικές κοινωνίες –της Ελλάδας μη εξαιρουμένης– σημαίνει μια ανένδοτη πάλη των διανοητικών ελίτ για εκδίωξη από την δημόσια σφαίρα όχι μόνο της θρησκείας αλλά και του πνεύματος, εν γένει.
Συνοψίζοντας την εθνική κοσμοθεωρία του Ρήγα Φεραίου που νομίζω είναι και οικουμενική: Προσέξτε την διαύγεια πνεύματος, την ειρηνευμένη σκέψη την σιγουριά για τον εαυτό του, το έθνος και τον κόσμο, όταν ο Βελεστινλής λέει:
-Στην Ελληνική Δημοκρατία ο Αυτοκράτωρ Λαός είναι ο μόνος που ημπορεί να προστάζει δι’ όλα χωρίς κανένα εμπόδιο. Ο ελληνικός λαός είναι φίλος και σύμμαχος με τα ελεύθερα έθνη.
-Οι έλληνες δεν ανακατώνονται εις την διοίκηση άλλων εθνών αλλά ούτε είναι εις αυτούς δεκτόν να ανακατωθούν άλλα εις την εδική των. -Δεν κάμνουν ποτέ ειρήνη με ένα εχθρόν όπου κατακρατεί τον ελληνικό τόπον.
-Η νομοθετική διοίκησις βεβαιοί εις όλους, Έλληνας, Τούρκους Αρμένηδες και άλλους κατοίκους την ισοτιμία, την ελευθερία και την σιγουρότητα.
-Η Ελληνική Δημοκρατία τιμά την πραότητα, την ανδρείαν, το γηρατείον.
-Τον ατίμητο θησαυρό της φιλτάτης ελευθερίας τον διαφυλάττουμε κατά του ζυγού της τυραννίας. Αυτή είναι μια πνευματικά κτισμένη εθνική κοσμοθεωρία. Δεν τρέφει αυταπάτες. Ξέρει τι θέλει και είναι εμποτισμένη στις Υψηλότατες Αρχές του πολιτικού πολιτισμού, δηλαδή την Ανεξαρτησία, την Δημοκρατία και την Ελευθερία.
Αν μια τέτοια εθνική κοσμοθεωρία κυριαρχούσε σε όλο τον κόσμο ο κόσμος θα είχε άλλη όψη.
Καθ. Παναγιώτης Ήφαιστος
Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου