Οι κοινωνικές προεκτάσεις της βιοηθικής

Οι ραγδαίες εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας επιτρέπουν νέους προβληματισμούς στον τομέα της ηθικής.

Η ηθική ως στοιχείο της φιλοσοφίας και της θεολογίας παρέμεινε για αιώνες το γνωστικό αντικείμενο των ειδικών δίχως να εισχωρήσει στο κοινωνικό πλαίσιο. Με τον εικοστό αιώνα όμως και με την ανάδειξη της βιοηθικής, η ηθική έγινε ένα κοινό στοιχείο για πολλά κοινωνικά στρώματα.

Η εξάπλωση της τεχνητής γονιμοποίησης άλλαξε ριζικά την αντίληψή μας σε έναν ουσιαστικό τομέα. Διότι ο άνθρωπος ως ον με πεπερασμένο όριο ζωής εξασφαλίζει την διάρκεια του εφήμερου με την γέννηση του επόμενου. Και έτσι η εφήμερη αλυσίδα υπάρχει και ζει μέσα στην αιωνιότητα της φύσης. Η επίτευξη τεχνολογικών στόχων υλοποίησε ουτοπικά οράματα. Και οι προβληματισμοί και οι απορίες μετατράπηκαν σε προβλήματα και επιλογές.
Θα τολμούσαμε να πούμε ότι για πρώτη φορά η ηθική με την ύπαρξη της βιοηθικής έγινε εκτελεστική.

Η γενετική όμως δεν έδωσε μόνο λύσεις σε φιλοσοφικά και θεολογικά ζητήματα, προκάλεσε και νέες ερωτήσεις περί θανάτου και ζωής. Οι νέοι ορίζοντες της επιστήμης δείχνουν παρθένα τοπία γνώσης. Ακόμα πιο βαθειά, η γενετιστική διάγνωση εισχωρεί μέσω του νομικού και στο κοινωνικό πλαίσιο. Ο γιατρός δεν είναι πια ένας θεός που θεραπεύει, έγινε ένας σοφός που γνωρίζει την αρρώστια.

Η σοφία όμως όταν εμπεριέχει ένα κασανδρικό στοιχείο μπορεί να καταλήξει και σε τραγωδία. Η γνώση μέσω της διάγνωσης που ξέρει δίχως να γιατρεύει είναι μία άμεση αναφορά στη μυθολογία και ειδικά στο μύθο του Προμηθέα εφόσον αυτός διαχωρίζει την σοφία και τη γνώση από την εξουσία. Έτσι ο ρόλος των επιτροπών ηθικής θυμίζει προς το παρόν το ρόλο του σοφού. Ενώ η κοινωνία πρέπει να επιλέξει το σωστό δίχως να ξέρει αναγκαστικά την έννοια του προβλήματος.

Ο συνδυασμός της γνώσης δίχως εξουσία και της εξουσίας δίχως γνώση αποτελεί ένα εκρηκτικό μείγμα για τα συμβατικά δεδομένα. Διότι ποιος έχει το δικαίωμα να επιβάλει την άποψή του στον άλλον; Με την ένταξη του οικονομικού προβλήματος, το κοινωνικό πλαίσιο της βιοηθικής γίνεται όλο και πολυπλοκότερο.

Κάθε τοπική απόφαση στη βιοηθική μπορεί να έχει πάμπολλες προεκτάσεις στην κοινωνία. Η ύπαρξη της μοναδικότητας δίνει ζωή μέσω της πολλαπλότητας, στον πολλαπλασιασμό. Για παράδειγμα η τοπική επιλογή του φύλλου όταν γενικευτεί δημιουργεί ολικό πρόβλημα επιβίωσης της κοινωνίας. Και βλέπουμε και πάλι την ουσιαστική συμβολή της ισορροπίας του Nash ως γνωστική έννοια στην ιδέα της ηθικής στα πλαίσια της αξιολογίας.

Με τη βιοηθική, η ηθική παρουσιάζεται ως η πρακτική λύση ενός διαπραγματευτικού πλαισίου της συλλογικής σκέψης. Έτσι αν παλιά κανένας δεν θεωρούσε τον ευατό του ως υπεύθυνο της ηθικής τώρα που η έννοια της πολυπλοκοποιήθηκε και αναγκάζει την κοινωνία να κάνει επιλογές, ο καθένας είναι υπεύθυνος γαι την ηθική μας.

Μέσω της βιοηθικής, η κοινωνία συνειδητοποιεί ότι ο ορισμός άνθρωπος με την συλλογική του έννοια προέρχεται από την διαπραγματευτική λύση της ηθικής.

Δρ. Νίκος Λυγερός