ΟΝΕΙΡΑ

Όλοι οι άνθρωποι ονειρεύονται.

Μια φυσιολογική νύχτα ύπνου περιλαμβάνει πάντοτε όχι μία αλλά πολλές περιόδους ονείρου.

Αυτό έχει αποδειχθεί πειραματικά. πέρα από κάθε αμφιβολία. Μερικοί άνθρωποι ξεχνούν ολότελα κάθε όνειρο που βλέπουν και ισχυρίζονται ότι δεν ονειρεύονται καθόλου, μερικοί άλλοι θυμούνται σχεδόν με ακρίβεια τα όνειρά τους, οι περισσότεροι από μας θυμόμαστε κάποια στοιχεία απ' τα όνειρά μας και, πότε-πότε, ανακαλούμε ως την τελευταία λεπτομέρεια ένα όνειρο που φαντάζει, για κάποιο λόγο, ιδιαίτερα εντυπωσιακό, ιδιαίτερα σπουδαίο. Και όλοι μας σχεδόν έχουμε την αίσθηση ότι κάποια όνειρα, τουλάχιστον, έχουν κάτι ενδιαφέρον να μας πουν.

Οι παμπάλαιες ιστορικές καταγραφές της ζωής του ανθρώπου φανερώνουν ότι τα όνειρα θεωρήθηκαν ανέκαθεν σημαδιακά. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν πως ήταν μηνύματα απ' τους θεούς και δημιούργησαν, το 1300 πΧ περίπου, τον παλαιότερο ονειροκρίτη με 200 ερμηνείες αυτών των μηνυμάτων.

Το πρώτο σημαντικό δημοσιευμένο έργο πάνω στα όνειρα, η Ονειροκριτική, ένα πεντάτομο έργο του Έλληνα Αρτεμίδωρου (2ος αιώνας μΧ), υποστήριζε πως ένα όνειρο ήταν αυστηρά ατομικό για εκείνον που το έβλεπε. Το βιβλίο του, που είχε τεράστια επίδραση (δημοσιεύτηκε στην Αγγλία για πρώτη φορά στα 1644 και τον επόμενο αιώνα πραγματοποίησε 24 εκδόσεις), είναι από πολλές απόψεις εξαιρετικά μοντέρνο. Ίσως το πιο σημαντικό είναι το ότι υπογράμμιζε το στοιχείο του συνειρμού, το γεγονός δηλαδή ότι μια ονειρική εικόνα προκαλεί κατά κανόνα και με τρόπο συνειρμικό κάποια άλλη εικόνα στο μυαλό.

Ο Αρτεμίδωρος έγραφε, με πειστικότητα, ότι τα όνειρα «εμφυσώνται στους ανθρώπους για δικό τους καλό και καθοδήγηση», καταδίκασε τις αυθαίρετες και υπέρ το δέον κυριολεκτικές ερμηνείες, μελέτησε τα «περιοδικά» όνειρα και, όπως ο Γιουνγκ δυο χιλιετίες αργότερα, πίστευε στην ιδέα του «μεγάλου ονείρου», του σπερματικά σημαντικού ονείρου, που πίστευε πως ήταν πολύ δύσκολο να ερμηνευθεί. Όλα τα κείμενα των λαών είναι γεμάτα με αφηγήσεις σημαντικών αποκαλυπτικών ονείρων που βγήκαν αληθινά.

Στην Αρχαία Ελλάδα τα όνειρα είχαν πολύ μεγάλη σημασία για τους Πυθαγόρειους, οι οποίοι μάλιστα μέσα από έναν κατάλληλο τρόπο ζωής με σωστή δίαιτα, μουσικά ακούσματα πριν από τον ύπνο, έλεγχο και προσανατολισμό της σκέψης, μπορούσαν να δουν αποκαλυπτικά όνειρα, να επικοινωνήσουν με το υπερπέραν και μάλιστα κατείχαν και ένα σύστημα για να τα θυμούνται.

Αποκαλυπτική και σημαντική για τα όνειρα είναι και η τοποθέτηση του μεγάλου Πλάτωνα:

"Όταν όμως ένας άνθρωπος έχει ρυθμίσει τη δίαιτα του με τους κανόνες της υγιεινής και της σωφροσύνης, όταν, πριν παραδοθεί στον ύπνο, ξυπνάει το λογιστικό μέρος της ψυχής του και το θρέψει με καλούς λόγους και σκέψεις και συγκεντρώνει σ' αυτές όλη τη διάνοιά του, όταν χωρίς ούτε να στερήσει ούτε να παραφορτώσει το επιθυμητικό του, του παραχωρεί όσο ακριβώς χρειάζεται για να αποκοιμηθεί και να μην έρχεται να διαταράσσει το καλύτερο μέρος της ψυχής με τη χαρά ή τη λύπη του, αλλά το αφήνει να νιώσει, ότι δεν γνωρίζει από τα περασμένα ή από τα παρόντα ή από τα μέλλοντα. Όταν επίσης αυτός ο άνθρωπος κατευνάσει το θυμοειδές μέρος της ψυχής του και κοιμηθεί χωρίς να έχει την καρδιά του ταραγμένη από οργή εναντίον άλλων. Όταν τέλος καθησυχάζει αυτά τα δύο μέρη της ψυχής κρατώντας άγρυπνο μόνο το τρίτο, όπου εδρεύει η φρόνηση, και έτσι αναπαυθεί, ξέρεις βέβαια ότι τότε το πνεύμα του αγγίζει όσο γίνεται περισσότερο την αλήθεια..."

Ο Αριστοτέλης , είχε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα όνειρα όπου αφιέρωσε το τέταρτο βιβλίο του μνημειώδους έργου του Μικρών Φυσικών, με τίτλο Περί Ενυπνίων. Ανέπτυξε τις ιδέες του για τον ονειρικό κόσμο και κατέγραψε την θεωρία του για το τι σημαίνουν τα όνειρα, γιατί ονειρεύεται ο άνθρωπος και για την φύση της ονειρικής κατάστασης. Υποστήριξε θερμά ότι τα όνειρα αντανακλούν την σωματική εικόνα και κατάσταση και συνεπώς, ένας ερμηνευτής ονείρων θα μπορούσε να διαγνώσει μια ασθένεια μέσα από αυτά.

Το ίδιο πίστευε και ο Ιπποκράτης ( 460-357 πΧ), ο θεμελιωτής της ιατρικής επιστήμης. Έτσι, ο αρχαίος Έλληνας επιζητούσε βοήθεια και θεραπεία από τα όνειρά του, κάτι πού γνωρίζουμε σήμερα από τις αναφορές για τις λατρευτικές παραδόσεις, ιδιαίτερα αυτές πού αφορούν τον Ασκληπιό και τους λατρευτικούς ναούς του, τα Ασκληπιεία. Κάθε βράδυ αφήνουμε τον κόσμο της καθημερινότητας και βουλιάζουμε μέσα στον κόσμο των ονείρων. Ένα κόσμο παράξενο και μαγικό, όπου το αδύνατο γίνεται δυνατό και το απίθανο πραγματικότητα. Ερχόμαστε σε επαφή με άτομα αγαπημένα που έχουν φύγει από την ζωή, βρισκόμαστε σε μέρη άγνωστα και θαυμαστά, πετάμε ψηλά, ελεύθεροι από τον νόμο της βαρύτητας, βιώνοντας πρωτόγνωρες εμπειρίες.

Τα όνειρα μεταφέρουν μηνύματα από την πνευματική πλευρά του εαυτού μας. Μας θυμίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι μοιραζόμαστε την θεία καταγωγή και αποτελούν ένα πνευματικό κάλεσμα για να ασχοληθούμε περισσότερο με αυτό που έχει ουσιαστική σημασία στην ζωή: την ανάπτυξη της συνείδησης και την πνευματική μας εξέλιξη.

Μέσα στον ύπνο λέει ο Ξενοφώντας είναι που η ψυχή δείχνει καλύτερα την θεϊκή της φύση και τότε μπορεί να προβλέπει κάτι από το μέλλον. Διότι τότε καθώς φαίνεται είναι εντελώς ελεύθερη.

« Σιγή »

Από πού έρχομαι; Που (ποιος - τι) είμαι;

Που πηγαίνω;

Από την άποψη του Φωτός:

- «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο, το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.»

… Νίκος Καζαντζάκης

Κι από την άποψη του Ήχου:

Έρχομαι από τη Σιγή, πηγαίνω στη Σιγή, το μεταξύ θορυβώδες διάστημα το λέω Ζωή.

Ο κωφός δεν ακούει, κι όσο δεν ακούει ούτε την φωνή του, χάνει και την λαλιά του. Γίνεται κωφάλαλος, επειδή χάνει και την λαλιά του, όχι γιατί είναι μουγκός, αλλά γιατί μη ακούγοντας πια την φωνή του, δεν μπορεί να «ορθο-φωνήσει»!

Έτσι κι εμείς. Όσο μιλάμε από το μυαλό, κι όχι από το πνεύμα -από την «καρδιά»-βαθμηδόν χάνουμε και την λαλιά μας, χάνουμε τη συνείδηση του τι λέμε, δεν «ακούμε» πια τι λέμε και στην πραγματικότητα δεν «καταλαβαίνουμε» τον ίδιο μας τον εαυτό. Έτσι, γινόμαστε πνευματικά «κωφοί» !...

- «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον.»

… Παύλος.

- «Μέχρι ο Μαθητής να μάθει να μιλά, μόνον …θόρυβο κάνει.»

… Πυθαγόρας.

- «Εφόσον η γνώση προέρχεται από την διάνοια, είναι αυτή, γνώση εξ ανακλάσεως …»

- «Κάθε γνώση είναι κατ’ ουσίαν μία ταύτιση…» Η μεταφυσική γνώση προέρχεται από την «ενόραση του νού» (Intuition Intellectuelle) [υπερβατική κατάσταση του όντος] και όχι από την λογική (raison) ή την διάνοια (mental) [ατομικές καταστάσεις του όντος].

- «Το κέντρο της συνειδητότητας πρέπει να μετατεθεί από τον «εγκέφαλο» στην «καρδιά»… Η «καρδιά», που εκλαμβάνεται συμβολικά για να παραστήσει το κέντρο της ανθρώπινης ατομικότητας, θεωρούμενης σε όλη της την ολοκλήρωση, έχει τεθεί από όλες τις Παραδόσεις σε αντιστοιχία με την «αγνή νόηση», πράγμα το οποίο δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την «συναισθηματικότητα» που της αποδίδουν οι βέβηλες αντιλήψεις των νεωτέρων…»

… Ρενέ Γκενόν

Η Σιγή είναι σεβασμός προς τον συνάνθρωπο, είναι συγγνώμη, είναι συγ-χώρεση. Δίνω «χώρο» και στον άλλο να «υπάρξει» και κείνος.

- «Εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου, τελειώνει η δική μου ελευθερία.»

Η Σιγή είναι έλλειψη προπέτειας, έλλειψη οίησης και έπαρσης, έλλειψη ψεύτικης αυτό-ιδέας.

Η Σιγή είναι αληθινή ταπείνωση και ταπεινότητα.

Η Σιγή παρέχει την δυνατότητα επικοινωνίας σε οριζόντιο και κάθετο επίπεδο. Η επικοινωνία είναι μια αλληλεπίδραση, είτε εξ επαφής, είτε εξ αποστάσεως.

Η αλληλεπίδραση με τον άλλον στο ίδιο επίπεδο, είναι συνέργεια.

Η αλληλεπίδραση με τον άλλον στο κατώτερο επίπεδο, είναι διάγνωση αναγκών (και η δυνατή ικανοποίησή τους).

Η αλληλεπίδραση με τον άλλον στο ανώτερο επίπεδο, είναι Φωτισμός από ‘κείνον.

Σιγή είναι να μην απαιτείς, να μην εξαναγκάζεις το αποτέλεσμα. Σιγή είναι να είσαι αγνός, ώστε να αποκτάς το δικαίωμα να αιτείς, για να λαμβάνεις αυτό που ο Θεός και η Ζωή σού φέρνουν στον δρόμο σου. Τα αξιώματα, οι βαθμοί, οι διακρίσεις, οι αγώνες, οι πρωτιές… είναι οι οικοδόμοι της ψεύτικης εγκόσμιας προσωπικότητάς μας.

(Αυτό αφορά κυρίως στο ηθικό & πνευματικό επίπεδο, επειδή στο υλικό επίπεδο ισχύει ο μηχανικός νόμος της δράσης και της αντίδρασης, του αιτίου και του αποτελέσματος. )

- “Success, is a mind game!”

Η Σιγή είναι το «άφημα» και η εμπιστοσύνη στο Άνω

N. Δ.

Τα επικίνδυνα

Είπε ο Μυρτίας

(Σύρος σπουδαστής στην Αλεξάνδρεια• επί βασιλείας αυγούστου Κώνσταντος και αυγούστου Κωνσταντίου• εν μέρει εθνικός, κ' εν μέρει χριστιανίζων)•

«Δυναμωμένος με θεωρία και μελέτη,
εγώ τα πάθη μου δεν θα φοβούμαι σα δειλός.
Το σώμα μου στες ηδονές θα δώσω,
στες απολαύσεις τες ονειρεμένες,
στες τολμηρότερες ερωτικές επιθυμίες,
στες λάγνες του αίματός μου ορμές, χωρίς
κανέναν φόβο, γιατί όταν θέλω -
και θάχω θέλησι, δυναμωμένος
ως θάμαι με θεωρία και μελέτη -
στες κρίσιμες στιγμές θα ξαναβρίσκω
το πνεύμα μου, σαν πριν, ασκητικό.»

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Ο Μυρτίας όμως χρειάζεται και κάτι περισσότερο απο αυτό . Θέλει συντρόφους πιστούς, να τον δέσουν στο κατάρτι, έτσι ώστε όταν οι Σειρήνες τον γοητεύσουν με το λάγνο τραγούδι τους να μην μπορεί να λυθεί, όσο και αν προσπαθεί. Άραγες η θεωρητική του μόρφωση και η δηλωμένη θέλησή του θα τον βοηθήσει να ξαναβρεί το ασκητικό του πνεύμα, τον εσωτερικό εαυτό του;

ΟΙ "ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ" ΗΛΙΚΙΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ο Ιππότης και το Άλογο
 
Όλες οι παραδόσεις της ανθρωπότητας, οι θρησκείες της, οι μεγάλοι σοφοί, ακόμη και η διαίσθηση της πλειοψηφίας των ανθρώπων, συμφωνούν πως ο άνθρωπος είναι ένα Ον αθάνατο που έχει νού, ψυχισμό, ζωτικότητα και βιολογική ύπαρξη. Το αθάνατο μέρος του ανθρώπου ονομάζουν "Ανώτερο Εγώ" για να το ξεχωρίζουν από το θνητό μέρος που αποτελεί ο νούς, ο ψυχισμός, η βιοενέργεια και το φυσικό σώμα. Έτσι το θνητό μέρος αποτελεί μια τετράδα φορέων, τα λεγόμενα τέσσερα σώματα του "κατώτερου εγώ". 


Παραλληλίζουν τότε το "Ανώτερο Εγώ" σαν τον Ιππότη ενώ το "κατώτερο εγώ" αποτελεί το άλογό του. Έτσι όλη η ζωή αποκτά την σημασία του Ιππότη που με το υπέροχο δαμασμένο άλογό του ρίχνεται σε δοκιμασίες και περιπέτειες, στο όνομα του Θεού, της Δικαιοσύνης και της Ομορφιάς ή στο όνομα του Βασιλιά του ή της Ντάμας του..


Ερευνώντας τον Άνθρωπο
Οι γιατροί που μελετούν το βιολογικό μας σώμα έχουν μετρήσει τους κύκλους των κυττάρων του και ξέρουν όλα μας τα κύταρα, εκτός από τα νευρικά, αλλάζουν κάθε επτά περίπου χρόνια. Όπως ξέρουν ότι το πάγκρεας αλλάζει τα κύταρά του σχεδόν κάθε εικοσιτετράωρο ενώ τα εγκεφαλικά κύταρα γενιούνται μέχρι τα δύο μας χρόνια και δεν αντικαθίστανται ποτέ από άλλα.


Οι ψυχολόγοι που μελετούν τον ψυχισμό και τον νού του ανθρώπου, μας αποκαλύπτουν ότι ο άνθρωπος μεγαλώνει μέσα από κύκλους και φάσεις της ψυχονοητικής του δομής σε αλληλεπίδραση με τη σωματική του. Έχουν μάλιστα καθορίσει τις λεγόμενες "ηλικίες" και στάδια της ανθρώπινης ζωής με ρυθμούς επταετείς, δεκαετείς, κ.α.


Ακόμη σοφότεροι άνθρωποι όπως ο Πλάτωνας, ή οι εσωτερικές παραδόσεις των πολιτισμών, μας μιλούν για τις εσωτερικές ηλικίες του ανθρώπου που καθορίζονται από τον αριθμό επτά κι από τους συστατικούς αριθμούς του: τέσσερα και τρία. Το τέσσερα συμβολίζει τότε την τετράδα ή "κατώτερο εγώ" ενώ το "τρία" αποτελεί το σύμβολο του "Ανώτερου Εγώ" ή Αθάνατης Ψυχής. 

Καθώς οι γιατροί και ψυχολόγοι γίνονται σοφότεροι έτσι πολλές εσωτερικές παραδόσεις αποκαλύπτονται στην ανθρωπότητα. Αυτό μας δίνει την μοναδική ευκαιρία να γνωρίσομε καλύτερα τον εαυτό μας και να ζήσομε πιό συνειδητά και αρμονικά με την φύση.

Μια τέτοια ευκαιρία αποτελούν αυτά που εκθέτουμε στη συνέχεια. Αφορούν τις εσωτερικές ηλικίες του ανθρώπου. Αυτές υπακούουν στον αριθμό αλλά και στον ρυθμό, ακολουθώντας ένα ανώτερο σκοπό και μια μεγαλύτεη διακιοσύνη. Η αλληλοσυμπλήρωσή τους τις μετατρέπει σε εξαιρετικό εργαλείο αυτογνωσίας άρα και ευτυχίας.
Ξεκινάμε με τις εξωτερικές ψυχολογικές γνώσεις:


Μιά ολόκληρη ζωή
Οι περισσότερες επιστημονικές έρευνες φανερώνουν πως η ανάπτυξη του ανθρώπου γίνεται μέσα από κύκλους τριών φάσεων, σαν να επαναλαμβάνουν ολόκληρη την ζωή και τις φάσεις της: Γέννηση - ανάπτυξη, ωριμότητα - δημιουργικότητα, φθορά - θάνατος.
Οι κύκλοι αυτοί υπακούουν στον αριθμό επτά, άλλοτε "συμπιεσμένο" καί άλλοτε "επαυξημένο" κατά ένα, δύο ή - πολύ σπάνια - τρία χρόνια.
Έτσι κάθε άνθρωπος μεγαλώνει κατά "επταετίες". Η πρώτη επταετία αποτελεί την βρεφική και νηπιακή του ηλικία, η δεύτερη την παιδική, η τρίτη επταετία κάνει την πολυφημισμένη και πολυερευνημένη εφηβεία, η τέταρτη την νεότητα. Έτσι φθάνομε στα πρώτα 4 χ 7 = 28 χρόνια. Ο άνθρωπος είναι πιά ώριμος και ολοκληρωμένος.


Ακολουθούν 3 επταετίες δημιουργικότητας αλλά και σταθερότητας. Φθάνομε στην ηλικία των 7 χ 7 = 49 χρόνων.
Κατόπιν ξεκινάει ένας κατήφορος για το φυσικό μας σώμα. Στην ηλικία των 10 χ 7 = 70 χρόνων, θεωρείται ότι ο άνθρωπος έζησε μια ολόκληρη ζωή. Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του μοιάζουν με αυτά της δέκατης επταετίας, όσα κι αν του υπολείπονται μέχρι τον θάνατό του.

Η ανθρωπιά των ανθρώπων

-->Πριν εξετάσουμε καν το αφαιρετικό σύστημα της ανθρωπότητας πρέπει να ερευνήσουμε την έννοια της ανθρωπιάς των ανθρώπων.

Και πριν ακόμα, το υπόβαθρό της, τη μνήμη. Η μνήμη μπορεί, όπως το εξηγήσαμε σ’ ένα προηγούμενο άρθρο, να ερμηνευτεί ως ένα κομμάτι της ανθρωπότητας μέσα στη νοημοσύνη του ανθρώπου. Δεν συνεπάγεται όμως άμεσα η ανθρωπιά. Στην πραγματικότητα ακόμα και αν η μνήμη και η νοημοσυνη έχουν ενεργοποιηθεί εκ γενετής, αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι ήδη άνθρωπος με τη γενική έννοια.

Ο άνθρωπος γίνεται άνθρωπος μέσω της σκέψης και της συνείδησης που αποκτά μέσω της. Ενώ η ανθρωπιά εμφανίζεται μετά από αυτήν την επεξεργασία αλλά και τη συνάντηση με άλλους ανθρώπους και όχι απλά άτομα. Με άλλα λόγια δεν είναι η κοινωνικοποίηση που βοηθά αυτό το επίτευγμα μα το αφαιρετικό ζευγάρι δάσκαλος-μαθητής με τη γενικευμένη του έννοια. Η ανθρωπιά δεν είναι αυτονόητη διότι είναι πιο εξελιγμένη έννοια από τη συμπόνια και κάνει χρήση της ετυμολογικής έννοιας της εμπάθειας. Πιο συγκεκριμένα η ανθρωπιά είναι η ελάχιστη σχέση μεταξύ δύο ατόμων όπου η ανθρωπότητα δεν βρίσκεται σε εκφυλισμένη περίπτωση.

Εμπεριέχει διαχρονικά στοιχεία που λειτουργούν ως νοητικά σχήματα μιας ανοιχτής δομής που ενεργοποιείται με τη δικτύωση του δασκάλου, ο οποίος επιτρέπει την ύπαρξη της συνεκτικότητας του ανθρώπου με την ανθρωπότητα. Διότι όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, ο άνθρωπος δεν ανήκει εκ φύσης σε αυτήν τη δομή. Και το άτομο μπορεί να παραμείνει άτομο αν δεν υπάρξει αυτή η πρόσβαση στην ανθρωπότητα. Εξ αιτίας της κοινωνικοποίησης, το άτομο δεν αντιλαμβάνεται ούτε την ύπαρξη της ανθρωπότητας ούτε την ανάγκη της ανθρωπιάς.

Όλα είναι εξασφαλισμένα από ένα σύστημα που μαζικοποιεί τα άτομα, συνεπώς δεν υπάρχει ούτε ουσιαστική αλληλεπίδραση ούτε συνανθρωπιά. Διότι ο καθένας νιώθει την εξάρτησή του από το σύστημα και δεν δημιουργεί ανθρώπινες σχέσεις. Δεν υπάρχει αξία, μόνο αρχές του συστήματος. Και μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορεί ν’ αναπτυχθεί η ανθρωπιά γιατί κανείς δεν θεωρεί ότι είναι χρήσιμη και όντως δεν είναι γι’ αυτόν τον ανταγωνισμό που δεν ασχολείται με ανθρώπους αλλά με ανώνυμα άτομα.

Η σπανιότητα της ανθρωπιάς ερμηνεύεται από την κοινωνική μάζα ως μια περιθωριακή οντότητα που μπορεί ο καθένας να παραμερίσει δίχως καμμιά επίπτωση. Η μόνη κοινωνική αξία είναι η αξιολόγηση και όχι η αξιολογία. Έτσι η ανθρωπιά παραμένει ένα δυσνόητο πράγμα που δεν ελκύει. Έχει αξία μόνο και μόνο για τους ανθρώπους που είναι και αυτοί σπάνιοι. Είναι η ατομική υλοποίηση της ενεργητικής έννοιας της ανθρωπότητας ενώ η μνήμη είναι η παθητική της έννοια.

Με αυτές τις δύο έννοιες η νοητική οντότητα γίνεται άνθρωπος. Και η ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας είναι η επινόηση του αλτρουϊσμού με όλη του τη σημασία. Έτσι κατανοούμε τώρα πόσο σπουδαίος είναι ο ρόλος του δασκάλου για τον μαθητή άνθρωπο.

Μέσω της μάθησης και ειδικά της μάθησης της μάθησης που είναι πιο πολύπλοκη, ο μέντορας ενισχύει τη συνείδηση του Τηλέμαχου και του δίνει τη δυνατότητα όχι μόνο να εκφραστεί αλλά και να παράγει ένα έργο προς όφελος των άλλων. Υπάρχουμε ουσιαστικά μόνο μέσα από τους άλλους και αυτό εξηγεί και το βάθος της ανθρωπιάς αλλά και την εμβέλειά της.

Γι’ αυτόν τον λόγο η ανθρωπιά είναι μια δια βίου μάθηση.
-->

Ν. Λυγερός