ΟΛΥΜΠΙΑ

Η λέξη Ολυμπία είναι το επίθετο από τη λέξη Όλυμπος. Κατά την αρχαία παράδοση, ο Όλυμπος ήταν η κατοικία των δώδεκα αθάνατων θεών που βρισκόταν στην κορυφή της πνευματικής ιεραρχίας της Γης. Όταν όμως η αρχαία παράδοση μιλά για τον Όλυμπο, δεν θεωρεί βέβαια το γνωστό ψηλό βουνό. Τούτο θα ήταν μια ιδέα βέβηλη που έχει όμως επικρατήσει στους πολλούς. Ο Όλυμπος ήταν ένας τόπος ουράνιος μακριά από τη Γη, τόπος πνευματικός. Ήταν χώρα φωτεινή, λουσμένη στο πνευματικό φως.

Η λέξη προέρχεται από το ρήμα «λάμπω», που έχει ρίζα ίσως το πελασγικό «λ.β.». Όλυμπος λοιπόν, θα πει λαμπρός. Το Ολυμπία δε, που είναι το επίθετο, σημαίνει τη λάμπουσα. Κάτι τέτοιο είχε φαίνεται υπόψη του ο Παυσανίας, όταν έγραφε πως οι θεοί φροντίζουν κυρίως για τα Μυστήρια της Ελευσίνας και για τους αγώνες της Ολυμπίας. Για την απαρχή των αγώνων τίποτε δεν είναι με βεβαιότητα γνωστό. Μόνο κάτι αλληγορικές εκφράσεις υπάρχουν που τις μεταφέρει και ο Παυσανίας στα Ηλειακά του. Φέρουν αυτές σαν ιδρυτή των αγώνων τον Ηρακλή ή το θεό Δία, δηλαδή ένα τέλειο μύστη ή ένα μεγάλο θεό.

« Στον Ιδαίο Ηρακλή ανήκει η δόξα ότι πρώτος αυτός καθιέρωσε τον τότε αγώνα και τον ονόμασε Ολύμπια». «Και λέγουν μερικοί ότι εδώ στην Ολυμπία αγωνίστηκε ο Ζευς εναντίον του ίδιου του Κρόνου για την εξουσία, άλλοι δε ότι καθιέρωσε τον αγώνα μετά τη νίκη του».

Μπορεί βέβαια οι μεταφορικές αυτές εκφράσεις να μην αναφέρονται σε ιστορικά γεγονότα, φανερώνουν όμως την ιερότητα της λατρείας στην Ολυμπία. Εκείνο που μας πληροφορεί η ιστορία είναι ότι οι αγώνες άρχισαν από το 776 π.Χ. τότε που νίκησε στο δρόμο κάποιος Κόροιβος. Πολύ αργότερα όμως οργανώθηκαν και άρχισαν να μετριούνται οι Ολυμπιάδες.
Οι αγώνες διάρκεσαν περίπου δώδεκα αιώνες για να τους καταργήσει το 394 μ. Χ, ο Θεοδόσιος του Βυζαντίου.

Οι αγώνες ήταν κατά τα φαινόμενα, η πρόσοψη μιας υψηλής λατρείας που γινόταν στην Ολυμπία. Τιμούσαν εκεί, καθώς είπαμε, τους Ολύμπιους θεούς, κυρίως δε το Δία και την Ήρα, τους ύπατους των αθανάτων. Πολύ χαρακτηριστικό είναι πάλι εκείνο που γράφει ο ίδιος ο Παυσανίας για το Ηραίον της Ολυμπίας. «Κάθε πέμπτον έτος δέκα έξη γυναίκες ύφαιναν πέπλο για την Ήρα. Οι ίδιες διευθύνουν και τον αγώνα τον λεγόμενο Ηραίο»

Ο Παυσανίας, όμως, που τόσα έχει γράψει για την Ολυμπία και τους αγώνες της, αφού από τα 53 κεφάλαια των Ηλειακών του, τα 42 τα έχει αφιερώσει στην Ολυμπία, είναι επιφυλακτικός και εδώ όπως και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις και αποφεύγει να γράψει τι έλεγαν και τι έψαλλαν όταν έκαναν στην Ολυμπία σπονδές στο Πρυτανείο.
«Δεν επιτρέπεται να γράψω εδώ πόσα έχει καθιερωθεί να λέγουν όταν κάνουν σπονδές στο Πρυτανείο ή και ποιους ύμνους ψάλλουν».

Οι Ολυμπιακοί αγώνες γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια καλοκαίρι, κατά την πρώτη πανσέληνο μετά τη θερινή τροπή του Ήλιου, «κατά τις θερινές τροπές». Η πληροφορία αυτή έχει την αξία της διότι φανερώνει τη σχέση των αγώνων με εσωτερικές ίσως πτυχές της αρχαίας λατρείας. Οι Ολυμπιακοί αγώνες διαρκούσαν επτά ημέρες. Κατά την πρώτη και την έβδομη ημέρα, γινόταν θρησκευτικές τελετές και θυσίες, ενώ στις ενδιάμεσες πέντε ημέρες γινόταν οι αγώνες.

Στο στάδιο όπου γινόταν οι αγώνες, δεν επιτρεπόταν η είσοδος των γυναικών, oι θεατές ήταν μόνο άνδρες ή και βάρβαροι. Οι νικητές έπαιρναν για βραβείο τον κότινο, δηλαδή κλαδί από τις αγριελιές που ήταν στην Άλτη, το παλαιό ιερό δάσος. Στην τάξη αυτή των αγώνων γινόταν μια εξαίρεση, όπως γράψαμε και παραπάνω, κάθε πέντε χρόνια που δέκα έξη γυναίκες ύφαιναν τον πέπλο της θεάς Ήρας και οι ίδιες διεύθυναν αγώνα γυναικών, τα Ηραία. Στον αγώνα αυτό που ήταν αγώνας δρόμου και γινόταν στο στάδιο, λάμβαναν μέρος παρθένες κατά διάφορες ηλικίες. Στις νικήτριες δινόταν στεφάνι ελιάς και μερίδιο, από αγελάδα που θυσιαζόταν στη θεά Ήρα.

Οι αγώνες της αρχαίας Ελλάδας δεν απέβλεπαν στην πραγματοποίηση «επιδόσεων» στα διάφορα αγωνίσματα, όπως γίνεται σήμερα, που τόσο φθείρουν τον οργανισμό του αθλητή. Απέβλεπαν ακριβώς στο αντίθετο. Σε μια ευγενική άμιλλα των νέων που σκοπό είχε το κανονικό γύμνασμα του σώματος, ώστε τούτο να διατηρείται σε υγεία και αλκή. Το σώμα του ανθρώπου καθώς έλεγαν οι αρχαίοι σοφοί, είναι ο ναός της ψυχής του και όταν τούτο είναι ασθενικό, εμποδίζεται κάθε πρόοδος της ψυχής, το πνεύμα του ανθρώπου καταθλίβεται και γίνεται ατροφικό. Δεν μπορεί να προοδεύσει, μένει στάσιμο ή παθαίνει και κατάπτωση ακόμη. Ξεφεύγει από τον προορισμό του. Οι άσκοπες ταλαιπωρίες του σώματος και η εξαθλίωσή του, φθείρουν την ψυχή και μαραίνουν κάθε πνευματικότητα σε βάρος πάσης προόδου.

Πριν κλείσουμε όμως το άρθρο μας, πρέπει να μιλήσουμε για την Άλτη της Ολυμπίας, για τους ναούς που την κοσμούσαν και για τα κτίσματά της. Ο πολύτιμος περιηγητής Παυσανίας γράφει πολλά. Η ιερή Άλτη(άλσος) ήταν μια έκταση 200Χ75 μέτρα περίπου περιτειχισμένη, στην οποία υπήρχαν και οι κότινοι, δηλαδή οι αγριελιές από τις οποίες έδιναν κλάδο για βραβείο στους ολυμπιονίκες. Μέσα στην Άλτη είχαν ιδρυθεί ο ναός του Ολυμπίου Διός, το Ηραίο όπου υπήρχε και άγαλμα του θεού Ερμή (Ερμής Πραξιτέλους), το Πελόπιο, το Μητρώο(ναός της Ρέας), οι θησαυροί διαφόρων πόλεων, το Πρυτανείο και άλλα κτίσματα, βωμοί θυσιών, δάσος δε ολόκληρο από αγάλματα θεών, ηρώων και νικητών των αγώνων. Στα παλαιά χρόνια υπήρχε στην Ολυμπία και Μαντείο της Γης. Ο Παυσανίας γράφει σχετικά:

«Πλησίον του λεγομένου Γαίου ιερού της Γης, είναι βωμός της Γης κατασκευασμένος από τέφρα. Παλαιότερα, λέγουν, σε αυτό το μέρος υπήρχε και το μαντείο της Γης».
Έτσι και εδώ άρχισε η λατρεία. Στην αρχή ήταν χαμηλή, γήινη, για να εξελιχθεί κατόπιν σε θεϊκή.

Οι Ολυμπιακοί αγώνες της αρχαιότητας που τόσο δόξασαν τη χώρα μας και το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, έχουν ανασυσταθεί και στις μέρες μας, κατά κάποιο τρόπο, και η ανασύσταση οφείλεται στο Γάλλο Πέτρο ντε Κουμπερτέν. Οι πρώτοι Ολυμπιακοί, διεθνείς τώρα, αγώνες έγιναν στην Αθήνα το 1896 και συνεχίζονται και σήμερα, κάθε τέσσερα χρόνια.

Πόσο όμως είναι και στο πνεύμα και στην ουσία διαφορετικοί (για να μην πούμε χαμηλοί) από τους αρχαίους αγώνες!.. Σε κάθε περίπτωση όμως, έστω και έτσι, ακτινοβολεί και από αυτούς το αρχαίο πνεύμα της Αθάνατης Ελλάδας!

Δ. Ιωαννίδη